هادی نیوز: دونالد ترامپ با خروج از برجام، اعلام کرد: «وزارت­ خزانه‌داری این کشور در مهلت ۹۰ تا ۱۸۰ روزه تحریم‌هایهسته‌ای علیه ایران را بازمی‌گرداند و تحریم‌های جدید سخت‌تری را در آینده علیه ایران وضع خواهد کرد». به همین دلیل دولت تصمیم گرفت تا از طریق مذاکره با طرف‌های اروپایی برجام را بدون آمریکا حفظ کند و فشارهای آمریکا را بر ایران کاهش دهد. در این برهه زمانی رهبر انقلاب با اشاره به برخی از حرف­ها در مورد ادامه دادن برجام با سه کشور اروپایی فرمودند: «من به این سه کشور هم اعتماد ندارم و می‌گویم به این‌ها هم اعتماد نکنید». ایشان همچنین در خردادماه سال جاری در دیدار با مسئولان نظام شروطی را برای مذاکره با اروپا تشریح کرده و تأکید کردند اقتصاد کشور را از راه برجام اروپایی نمی‌توان درست کرد. باگذشت بیش از پنج ماه از خروج آمریکا از برجام و نزدیک شدن اجرای تحریم‌های اصلی امریکا علیه ایران، طرف‌های اروپایی پیشنهادهایی را مطرح کردند که ابهامات متعددی دارد و شروط رهبری برای مذاکره با اروپا، توسط اروپایی‌ها نادیده گرفته‌شده است.

همکاری اروپایی ها با ایران در ازای عمل به دستورالعمل های FATF، نقض آشکار شروط رهبری

یکی از شروطی که رهبر انقلاب بر آن تأکید داشتند گره نزدن مشکلات اقتصادی کشور به مذاکرات و برجام بود. ایشان در این زمینه می‌فرمایند: «در سال‌های اخیر، این درس گرفته شد که گره زدن حل مسائل کشور بخصوص مسائل اقتصادی به برجام و خارج از کشور، یک خطای بزرگ است». همچنین ایشان می‌فرمایند: «باید در قضایای بعدی مراقب بود تا این تجربه‌ها تکرار نشوند و از یک سوراخ، دو بار گزیده نشویم». رفتارهای اخیر کشورهای اروپایی نیز موید تذکرات رهبری است. هیکو ماس، وزیر امور خارجه المان چندی پیش، سه طرح ایجاد کانال‌های پرداختی مستقل از آمریکا، ایجاد یک صندوق پولی اروپایی و ایجاد یک سیستم سوئیفت غیر وابسته به امریکا را مطرح کرده است. در این راستا بانک‌های مرکزی فرانسه، المان، انگلیس، استرالیا و سوئد آمادگی خودشان را برای ایجاد کانال‌های پرداختی با بانک مرکزی ایران اعلام کردند؛ اما اروپا این اقدام را مشروط به اجرای درخواست‌های گروه ویژه اقدام مالی (FATF) در ایران کرد. از مدت‌ها قبل نیز روزنامه والستریت ژورنال در گزارشی به نقل از چند مقام اروپایی نوشته بود: «دولت‌های انگلیس، آلمان و فرانسه به دنبال فعال کردن حساب‌هایی برای بانک مرکزی ایران و ارتباط آن‌ها با بانک‌های مرکزی کشورهای اروپایی در راستای تلاش‌ها برای باز گذاشتن کانال‌های مالی وزنده نگه‌داشتن برجام هستند؛ اما ایران هم نیاز دارد استانداردهای FATF را پاس کند». از آنجایی که«تضمین بانک‌های اروپایی درباره دریافت و پرداخت وجوه تجارت دولتی و خصوصی با جمهوری اسلامی ایران» از دیگر شروطی بود که رهبر انقلاب در همین زمینه بیان کردند. این کانال پرداختی که اروپایی‌ها از آن برای تسهیل مراودات مالی و بانکی خود با ایران یاد می­کنند تا زمانی که به سیستم مستقل منتهی نشود و مشروط به الزامات fatfباشد، باعث تأثیر تحریم‌های آمریکا بر بانک‌های اروپایی در تعامل با ایران خواهد شد. بر همین اساس چنین طرحی نمی‌تواند تضمین عملی به ایران برای تسهیل در مراودات بانکی دهد.

تناقض حرف با عمل اروپایی ها در پایبندی به برجام

همچنین این نکته را هم باید خاطرنشان کرد که خود اروپایی‌ها نیز تمایلی ندارند رفتار مستقلی را از خود بروز دهند. برای نمونه آنگلا مرکل صدراعظم آلمان، سخنان هیکو ماس وزیر امور خارجی خود که خواستار مشارکت متعادل با آمریکا در مورد تحریم­ها علیه ایران بوده است را نظر شخصی او دانست. اگرچه هیکو ماس در مقاله خود در روزنامه آلمانی «هندلزبلات» خواستار ایجاد صندوق پول اروپایی مستقل و سیستم مستقل سوئیفت برای نقل‌وانتقال مالی شده بود. ولی مرکل تمایل دارد تا روابط تنگاتنگ با آمریکا را حفظ کند. مرکل در این زمینه می‌گوید: «باید در ارتباط با سیستم‌های پرداخت بین‌المللی، روابط تنگاتنگ با امریکا را همچنان حفظ کرد».

چنین موضع‌گیری‌های متناقض مقامات آلمانی باعث شده است که بسیاری از شرکت‌های اروپایی با آغاز دور جدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران، به صورت یک‌طرفه از قراردادها خارج و ایران را ترک کردند، بااین‌حال توجیه دولت‌های اروپایی، خصوصی بودن این شرکت‌ها بود اما خبر خروج شرکت راه‌آهن دولتی آلمان، گواهی بر این مدعا است که اروپایی‌ها اراده‌ای برای حفظ منافع ایران در برجام ندارند. همین امر نقض دیگر شروط رهبری را توسط اروپایی‌ها به نمایش می‌گذارد.

بدعهدی اروپایی ها از دهه 80 تا دهه 90

رهبر انقلاب با اشاره به بدعهدی و بی‌صداقتی ۳ کشور اروپایی در اوایل دهه ۸۰ بر سر مسئله هسته‌ای فرمودند: «اروپایی‌ها باید ثابت کنند که این بار قصد تکرار آن بدعهدی را ندارند». خروج شرکت‌های اروپایی به‌ویژه شرکت‌های دولتی این کشورها، بیانگر چنین بدعهدی‌های از سوی اروپا است. این موارد تنها بخشی از نقض شروط رهبری توسط اروپایی‌ها محسوب می‌شود که در اینجا به آن اشاره‌شده است.

بسته­‌های پیشنهادی اروپا برای حفظ برجام همچون کانال‌های پرداختی مستقل از آمریکا، ایجاد یک صندوق پولی اروپایی و ایجاد یک سیستم سوئیفت غیر وابسته به امریکا، نمی‌تواند راه به‌جایی برساند و یا در بهترین حالت یک فرایند زمان‌بر است. ازآنجایی‌که شروع دور دوم تحریم‌ها نزدیک است، به‌صراحت می‌توان گفت که اروپا راهکار عملیاتی برای حفظ منافع ایران در شرایط فعلی ندارد و پیشنهادهای آن‌ها نیز مشروط به انجام اقداماتی از سوی ایران است. باوجودآنکه آمریکا اعلام کرده است که از روز ۱۳ آبان (۴ نوامبر) تحریم­هایی را متوجه صادرات نفت ایران و همچنین قطع ارتباط ایران با شبکه مالی سوئیفت اعمال خواهد کرد ولی شواهد نشان می‌دهد که اروپا اراده عملی برای حفظ برجام ندارد و هنوز نتوانسته است راهکار عملیاتی را برای مقابله با تحریم‌های آمریکا ارائه دهد. بدین ترتیب شکست برجام اروپایی و بی‌نتیجه بودن مذاکرات با کشورهای اروپایی دور از انتظار نخواهد بود. دونالد ترامپ در گفت‌وگو با رهبران گروه‌های یهودی در آمریکا می‌گوید: «کشورهای اروپایی طرف برجام که در تلاش برای حفظ این توافق بعد از خروج آمریکا از آن هستند هم سرانجام از آن خارج خواهند شد» همچنین او می‌گوید: «اروپایی‌ها هم حالا دارند ایران را ترک می‌کنند. آن‌ها می‌گویند (ببینید این توافق دیگر کارساز نیست)، اولش آن‌ها سعی کردند برای مدتی سرسختی نشان دهند ولی الآن دارند ترک می‌کنند و کار درستی هم انجام می‌دهند».

بدین ترتیب، سیاست‌های یک بام و دوهوای اروپایی‌ها و نداشتن راهکارهای عملیاتی مؤثر برای حفظ منافع ایران در چارچوب برجام ناتوانی و بی‌اراده بودن طرف‌های اروپایی را برای حفظ برجام به خاطر قرار داشتن آن­ها در منظومه سیاست‌های آمریکا، نشان می‌دهد. در این راستا با توجه به فرصت اندکی که در بازگشت تحریم‌ها باقی‌مانده است، توصیه می‌شود که دولت با فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی خود به تسهیل مراودات تجاری و مالی با کشورها همسایه و همسو بپردازد تا بدین‌وسیله مقاوم‌سازی اقتصاد کشور محقق شود. در چنین شرایطی نباید دیپلماسی اقتصادی کشور را معطل اقدامات خارجی‌ها و اروپایی‌ها برای گشایش اقتصادی کرد. همان‌طوری که معطل کردن دیپلماسی اقتصادی کشور در زمان‌ برجام هم یک اشتباه بزرگ بوده است.

نسیم آنلاین