مجتبی قرایی نوشت: همانطور که نتایج نظرسنجیها نشان میداد پیروز رقابت بر سر جانشینی ترزا می، نخستوزیر انگلیس از بین وزرای سابق و فعلی امور خارجه، «بوریس جانسون» شد تا رقابت چندماهه بر سر نخستوزیری که برخی اعضای کابینه را به ورطه ترجیح منافع شخصی بر منافع ملی کشانده بود، احتمالا پایان یابد. رایگیری برای تعیین رهبر حزب محافظهکار عصردوشنبه به پایان رسید و نتایج دیروز اعلام شد. در این رایگیری از اعضای حزب محافظهکار، ۹۲هزار و ۱۵۳ عضو به جانسون و ۴۶هزار و ۶۵۶ نفر هم به جرمی هانت رای دادند. قرار است امروز با کنارهگیری رسمی ترزا می از نخستوزیری، بوریس جانسون توسط ملکه بریتانیا رسما به سمت نخستوزیری منصوب شود. جانسون در حالی از امروز نخستوزیر انگلیس میشود که با یک کابینه چندتکه مواجه است؛ از چند ماه پیش که چند نفر از اعضای کابینه نامزد جانشینی میشدند، رقابت شدیدی بین اعضای کابینه درگرفت و آنان برای تصاحب نخستوزیری حتی حاضر به تهدید منافع ملی نیز شده بودند. اعضای کابینه ترزا می و حتی دستیارانشان بیتوجه به منافع ملی، ریز مذاکرات هیات دولت را به خبرنگاران اطلاع میدادند تا همه از مخالفت یا موافقت آنها با تصمیمهای دولت خبر داشته باشند. این اتفاق حتی گاهی در میان جلسه هیات دولت اتفاق میافتاد و وزرا برای تحکیم و تثبیت جایگاه خود در رقابت با سایر نامزدهای نخستوزیری، حتی اطلاعات جلسات محرمانه را نیز به بیرون درز میدادند. یکی از این جلسات به بیرون درز کرده، جلسه سهشنبه سوم اردیبهشت (23 آوریل) شورای امنیت ملی انگلیس بود. دستور کار بسیار محرمانه این جلسه همکاری با غول فناوری چینی یعنی شرکت هوآوی در شرایطی بود که آمریکا خواستار عدم همکاری اروپا با این شرکت چینی شده بود. بلافاصله پس از جلسه شورا که با رای به همکاری با هوآوی به پایان رسید، روزنامه «دیلیتلگراف» دستور کار و مفاد این جلسه محرمانه را منتشر کرد. نکته جالب اینکه در این نشست وزیران خارجه، کشور، تجارت بینالملل، توسعه بینالملل و دفاع بریتانیا که همگی نامزدهای احتمالی جانشینی ترزا می بودند، با این تصمیم مخالفت کرده بودند. در ماجرای افشای ایمیلهای سفیر انگلیس در آمریکا که در آن مطالبی علیه ترامپ وجود داشت، برخی اعضای کابینه همچون جرمی هانت، وزیر امور خارجه درنهایت در همراهی با ترامپ علیه سفیرشان موضعگیری کردند تا مشخص شود در کابینه بریتانیا چه خبر است. برخی تحلیلگران دلیل مواضع همسو و همراهی مقامات بریتانیایی با آمریکا را به مساله نگرانی آنها از برگزیت بدون توافق مربوط میدانستند. ترامپ نیز تلاش کرد از فرصت به دست آمده برای همراهی بریتانیا در کارزار فشار حداکثری بر تهران استفاده کند. واشنگتن بر همین اساس در تیرماه از بریتانیا خواست یک نفتکش ایرانی را که از منطقه جبلالطارق در حال عبور است، توقیف کند. مقامات بریتانیایی هرچند به عواقب احتمالی این اقدام آگاه بودند، اوضاع سیاسی نابسامان کابینه، آنان را ناچار به همراهی با آمریکاییها کرد و نیروهای نظامی انگلیس در 13 تیرماه نفتکش ایرانی «گریس-1» را در منطقه «جبلالطارق» به بهانه نقض تحریمهای سوریه توقیف کرد.
تلاش برای ائتلافسازی
چند روز پس از توقیف نفتکش ایرانی در 18 تیرماه، مقامات آمریکایی از طرح ابتکاری خود برای ایجاد «ائتلاف نظامی برای تامین امنیت در خلیجفارس» رونمایی کردند. این طرح به دنبال این بود که با ایجاد یک ائتلاف چندملیتی از امنیت کشتیرانی آزاد در آبراهههای تنگه هرمز و تنگه بابالمندب حفاظت کند. آمریکا گمان میکرد این طرح با استقبال بسیاری از کشورها مواجه خواهد شد، چراکه چند هفته قبل، چند کشتی در این منطقه هدف حمله قرار گرفته بودند. هیچ کشوری جز برخی کشورهای حاشیه خلیجفارس که در هر طرح آمریکایی موظف به حمایت از آمریکا هستند، از این طرح استقبال نکردند. بیتوجهی به پیشنهاد آمریکا باعث شد 20 تیرماه منابعی در وزارت دفاع آمریکا ادعا کنند که پنج قایق سپاه پاسداران ایران به دنبال توقیف یک نفتکش بریتانیایی در خلیج فارس بودند. بلافاصله پس از انتشار این خبر، مایک مایلی، نامزد ریاست بر ستاد مشترک ارتش آمریکا اعلام کرد که این کشور در نظر دارد ائتلافی برای اسکورت کشتیهای تجاری در خلیجفارس تشکیل دهد. همچنین جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا ابراز امیدواری کرده بود که این ائتلاف نظامی در عرض دو هفته آینده برای حفاظت از گذرگاههای راهبردی منطقه تشکیل شود. کشورهای فرامنطقهای که این ائتلاف را در چارچوب ایرانستیزی دولت ترامپ تلقی میکردند، حاضر به همراهی با این ابتکار نشدند تا کاترین ویلبارگر، یکی از مقامهای ارشد وزارت دفاع آمریکا بهصراحت اعلام کند آمریکا با ابتکار امنیتی خود در خلیج فارس، به دنبال «تشکیل یک ائتلاف نظامی» علیه ایران نیست. یک روز پس از این اظهارنظر، نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در 28 تیرماه نفتکش بریتانیایی «استینا ایمپرو» را به دلیل نقض قوانین بینالمللی توقیف کرد. این اقدام بیسابقه ایران، بلافاصله در رسانههای غربی به اقدام متقابل ایران تعبیر شد. به دنبال این رخداد، آمریکا که در دو هفته قبل توفیقی در تشکیل یک ائتلاف در خلیج فارس پیدا نکرده بود، اعلام کرد در رایزنی با شرکای خود در ناتو و متحدان منطقهایاش آماده اجرایی کردن طرح «عبور آزاد و باز» کشتیها از تنگه هرمز است.
بریتانیا و ریسمان سیاهوسفید
توقیف نفتکش بریتانیایی از سوی ایران، هزینه سنگین همراهی مقامات بریتانیا با نقشه ترامپ بود. آنان که یکبار ضربه این همراهی را خوردند، برای دومین بار آن هم در یک موضوع حاضر به همراهی با آمریکا نشدند. در شرایطی که دولت ترامپ انتظار داشت انگلیسیها فورا به طرح ابتکاری واشنگتن بپیوندند، لندن حاضر به همراهی در این ابتکار نشد و «جرمی هانت»، وزیر امور خارجه بریتانیا روز دوشنبه در نشست پارلمان انگلیس، به پارلمان پیشنهاد کرد «ائتلاف بزرگتری از کشورهایی که مثل ما رویکرد متفاوتی در قبال توافق هستهای ایران دارند» تشکیل شود. منظور هانت از این جمله، تشکیل ائتلافی بدون آمریکا در خلیجفارس بود. او گفت که «این نیروی حفاظتی به رهبری کشورهای اروپایی تشکیل خواهد شد.» البته این فقط انگلیس نیست که حاضر به همراهی با این ائتلاف نشده است. پیش از این لندن، ژاپن و هند نیز بهصراحت گفتهاند حاضر به پیوستن به ائتلاف آمریکا برای تامین امنیت در خلیجفارس نیستند. چند روز پس از اینکه وزیر دفاع ژاپن گفته بود قصدی برای اعزام نیروهای دفاعی موسوم به «نیروهای دفاع از خود» برای پیوستن به ائتلاف دریایی پیشنهادی آمریکا در خاورمیانه ندارد، «یوشیهیده سوگا»، سخنگوی دولت ژاپن گفت که هیچ تغییری در موضع این کشور ایجاد نشده است. مقامات بلندپایه دهلینو نیز اعلام کردند با اینکه دو ناوجنگی و یک هواپیمای تجسسی هند مدت بیشتری را در خلیج فارس بهمنظور محافظت از کشتیهای این کشور سپری خواهند کرد، اما به ائتلاف ضدایرانی که آمریکا به دنبال تشکیل آن در این منطقه است نخواهد پیوست.
فارس
دیدگاه ها