هادی نیوز: دور جدی تنش‌ها بین عربستان سعودی و دولت دموکرات «جو بایدن» در آمریکا از تصمیم جدید ریاض در خصوص کاهش تولید نفت اوپک‌پلاس آغاز شد. باوجود تهدیدهای شدیداللحن و فزاینده‌ی مقامات کاخ‌سفید خطاب به «محمد بن سلمان» ولی‌عهد سعودی، اما ریاض در اتخاذ این تصمیم جدی‌ عمل کرد و البته حمایت‌های گسترده از آن باعث شد تا جدی‌تر گام بردارد. طی این گزارش به ارزیابی وضعیت و ترسیم دورنمایی از این درگیری عربی-آمریکایی، خواهیم پرداخت.

نگاه اجمالی

تنش‌های بین واشنگتن و ریاض از زمانی جدی‌تر خود را نشان داد که عربستان در سازمان اوپک پلاس تصمیم به کاهش تولید نفت گرفت و عصبانیت سران کاخ سفید را برانگیخت.

در این درگیری، کشورهای عربی و اتحادیه عرب حمایت کامل خود را از تصمیم عربستان سعودی اعلام و فشارهای آمریکا برای تغییر این تصمیم را محکوم کردند.

روسیه با جلب اعتماد و دوستی امارات، احتمال کمترین مخالفت‌ها را نیز از بین برد تا راه ولی‌عهد سعودی در تداوم این سیاست هموار گردد.

سران کشورهای عربی و در راس آن‌ها ولی‌عهد ریاض به دنبال آن هستند تا تهدیدهای آمریکایی و ادعاهای حقوق‌بشری آنان را از این راه تلافی کرده و طعم تحقیر را به دموکرات‌ها بچشانند.

چنانچه چین به مسیر مسکو و ریاض در پرونده کاهش نفت بپیوندد، فشارها بر آمریکا افزایش خواهد یافت و غرب ابتکارعمل را از دست خواهد داد.

ارزیابی وضعیت

اوایل اکتبر (ماه جاری) بود که سازمان اوپک پلاس اعلام کرد تولید نفت خود را کاهش می‌دهد. در پی اعلام این تصمیم، «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا در مصاحبه با شبکه «سی‌ان‌ان» گفت این اقدام عواقبی برای روابط واشنگتن و ریاض در پی خواهد داشت. وزارت خارجه عربستان در واکنش به این اظهارات بیانیه‌ای صادر و اعلام کرد که هرگونه اظهارات درباره جانبداری ریاض در نزاع‌های بین‌المللی پس از تصمیم اوپک پلاس در خصوص کاهش تولید نفت را رد می‌کند؛ این اظهارات مبتنی بر واقعیت نیست. تصمیم اوپک پلاس به اجماع همه کشورهای عضو این مجموعه گرفته شده نه توسط یک کشور.

دلایل و بیانیه‌های ریاض کارساز نبود و مقامات کاخ‌سفید پی برده بودند که این تصمیم به ظاهر اقتصادی، ریشه در معادلاتی سیاسی دارد و اتفاقاً پای مسکو هم در میان است. «جان کربی» سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید (پنجشنبه، ۱۳ اکتبر) این قرائت آمریکایی را این چنین بازگو می‌کند که: «موافق این حرف اوپک پلاس نیستیم که این تصمیم فقط با مقاصد اقتصادی اتخاذ شده است. طی هفته‌های اخیر عربستان سعودی به طور علنی و خصوصی این پیام را به آمریکا مخابره کرده که قصد دارد تولید نفت خود را کاهش دهد. کاری که می‌دانستیم نفع روسیه را افزایش داده و تأثیر تحریم‌ها را کاهش می‌دهد؛ این مسیری اشتباه است».

تهدیدهای آمریکا طیف وسیع‌تری به خود گرفت و از تجدیدنظر در روابط سیاسی تا توقف فروش سلاح پیش رفت. اما فراتر از آن، حمایت‌های عربی از تصمیم عربستان به ویژه در طیف عربی حامی ریاض بیشتر شد و بن‌سلمان در تصمیم خود جدی‌تر شد. کشورهای عمان، مغرب، مصر، الجزائر، بحرین، دولت مستعفی یمن در عدن، عراق، موریتانی، کویت، اردن، پاکستان، جیبوتی، تشکیلات خودگردان فلسطین، سودان، تونس و قطر از تصمیم عربستان در اوپک پلاس حمایت کرده و صف‌آرایی عربی در مقابل واشنگتنِ دموکرات‌ها را تقویت کردند. علاوه بر این کشورها، جمعه ۱۴ اکتبر و در ابتدای تنش‌ها اتحادیه عرب حمایت کامل خود را از ریاض اعلام کرده و فشارهای آمریکا را محکوم کرده بود.

روسیه طبق تحلیل‌ها و برآوردهای آمریکا از موضع ریاض در اوپک پلاس قویاً حمایت کرده و مثل همیشه به تصمیمات این نهاد پایبند ماند. تحلیلگران معتقدند که «ولادیمر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه، از مدتی پیش از در گرفتن این تنش، گام‌های اساسی برای مدیریتش را برداشته بود. چرا که نهم اکتبر «محمد بن زاید» رئیس دولت امارات در سفری وارد مسکو شد؛ دیدارهای پوتین با او به قدری خاص و جالب توجه بود که همه رسانه‌ها با انتشار تصاویر و فیلم‌های دیدار، از آن به عنوان «گفت‌وگوهای گرم» یاد کردند. بدین ترتیب و با زمینه‌سازی‌های کرملین، حتی امارات هم که بیم آن می‌رفت مخالف تصمیم ریاض شود، به صف متحدان عربی پیوست و واشنگتن خود را تنهاتر از همیشه دید.

زمانی‌که مسکو تکیه‌گاه تصمیم ریاض شد و توانست اتحادی دیدنی از کشورهای عربی مقابل واشنگتن تشکیل دهد، هیچ‌کدام از تهدیدهای آمریکایی موثر واقع نشد. مقامات کاخ‌سفید و سیاسیون نزدیک بایدن طیف وسیعی از تهدیدها و ترس‌ها را به سوی عربستان روانه کردند؛ از تنش‌آمیز شدن روابط سیاسی تا قطع حمایت‌های نظامی. اما گویا بی‌محلی شاهزادگان کشورهای عربی، همان انتقامی است که سال‌ها و ماه‌ها منتظر آن بوده‌اند تا از بایدن و دولت دموکراتش بگیرند. بن‌سلمان فاز دوم بازگرداندن تحقیرهای بایدن به خودش را در تصمیم اوپک پلاس نشان داد تا ضعف دولت شعارزده‌ی دموکرات‌های آمریکایی را نمایان کند.

فاز اول بازگرداندن تحقیرهای بایدن در نشست جده بود که سران ریاض، رئیس‌جمهور همیشه خسته آمریکا را بدون هیچ کمک و دستاوردی به واشنگتن بازگرداندند.

دورنما

شواهد حاکی از آن است که مسکو و ریاض با همراهی اعضای اوپک پلاس قضد دارند تا این درگیری نفتی با غرب را ادامه دهند. طبق ارزیابی تحلیلگران ممکن است پکن نیز به این جمع بپیوندد و مثلت تعارض اقتصادی با واشنگتن تکمیل گردد. پایگاه خبری بلومبرگ آمریکایی در تحلیلی نوشت: «عربستان، دوست ثروتمند چین در حال سرمایه‌گذاری در اختلافات بر سر نفت با ایالات متحده است. در زمانی که شکاف در روابط ایالات متحده و عربستان گسترش یافته، چین روابط خود را نه تنها با سعودی‌ها، بلکه در کل منطقه خلیج فارس عمیق‌تر کرده، به گونه‌ای که چشم‌انداز یک تغییر ژئواستراتژیک را افزایش داده است». مجموع تحلیل‌ها به این سمت می‌رود که چنانچه پکن، به عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری ریاض و همکار آن در پروژه اقتصادی «یک کمربند، یک جاده» به این رویارویی اضافه شود، احتمال افزایش تنش‌ها با آمریکا افزایش خواهد یافت.

فارس