یک اندیشکده صهیونیستی مدعی شد این توافق به‌مثابه دستاوردی برای روحانی و میانه‌روهای حکومت ایران تلقی می‌شود و ممکن است موجب ترغیب گشایش بیشتر ایران در قبال غرب شود.

اندیشکده صهیونیستی مولاد در گزارشی به قلم آویشای بن ساسون گردیس به بررسی توافق هسته ای ایران پرداخت و نوشت: توافق میان ایران و گروه ۱+۵ آینده برنامه هسته ای ایران را در طی دهه‌های آتی رقم خواهد زد. هم‌زمان با انجام مذاکرات نتانیاهو اعلام کرد که توافق هسته ای – به‌گونه‌ای‌که در حال شکل‌گیری بود- به معنی پایان دولت اسرائیل است. هرچند برخی از مخالفان [دولت اسرائیل] به پیشگویی‌های آخرالزمانی متوسل شدند. به‌علاوه مقامات ارشد وزارت دفاع اسرائیل بر این باورند که در واقع توافق هسته ای تهدید ناشی از طرف ایران را تقلیل داده و به آزادسازی منابع برای مقابله با دیگر تهدیدات خواهد انجامید. گفتگو با کارشناسان ارشد امنیتی نشان می‌دهد که بسیاری از آن‌ها با این دیدگاه که در حقیقت با توجه به گزینه‌های واقع‌بینانه [موجود] توافق هسته ای به سود امنیت اسرائیل است، هم‌نظر هستند. ارزیابی سنجیده از توافق هسته ای که توسط انی اندیشکده صهیونیستی منتشر شده، صحت این دیدگاه را تأیید می‌کند.

•ایران حدود ۸ تن اورانیوم با غنای پایین در اختیار دارد•

– ایران در حال حاضر چه چیزی در اختیار دارد؟

مسیر اورانیوم

می‌توان مواد مورد نیاز برای ساخت سلاح‌های هسته ای را در تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم تولید کرد. در دو تأسیسات غنی‌سازی زیرزمینی فعال کنونی در ایران – نطنز و فردو – در مجموع ۱۹ هزار سانتریفیوژ وجود دارد که ۱۸ هزار تای آن‌ها از سانتریفیوژهای نسل اول و هزار تای دیگر جدیدتر – و با قابلیت غنی‌سازی اورانیوم با سرعت دو برابر بیشتر از [سانتریفیوژهای نسل اول] – محسوب می‌شوند. حدود ۹ هزار تا از سانتریفیوژهای نسل اول برای غنی‌سازی اورانیوم به‌طور فعال مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین ایران حدود ۸ تن اورانیوم با غنای پایین در اختیار دارد که برای انجام غنی‌سازی بیشتر آماده است. ایران در سال ۲۰۰۹ برای ساخت نخستین بمب هسته ای خود به اندازه کافی اورانیوم با غنای پایین در اختیار داشت.

•نیروگاه بوشهر و راکتور آب‌سنگین اراک•

مسیر پلوتونیوم

در برخی از راکتورهای هسته ای از اورانیوم پلوتونیوم با درجه تسلیحاتی تولید می‌شود. تنها راکتور هسته ای فعال کنونی ایران در بوشهر واقع شده و از آن برای تولید برق استفاده می‌شود. از آنجا که ایران بر طبق مفاد توافق مربوط به فعالیت نیروگاه بوشهر ملزم به انتقال میله‌های سوخت مصرف‌شده -که در آن‌ها پلوتونیوم تولید شده – به روسیه است، این کشور نمی‌تواند اندک مقدار پلوتونیوم تولید شده در قلب این نیروگاه را حتی در صورت تمایل به چنین اقدامی استخراج نماید. راکتور آب‌سنگین در حال ساخت اراک از قابلیت تولید پلوتونیوم با درجه تسلیحاتی برخوردار است و بخش عمده زیرساخت این راکتور از قبل ایجاد شده است.

•هراس شدید نتانیاهو از توافق موقتی•

– ایران ظرف چه مدت زمانی قادر به ساخت سلاح‌های هسته ای است؟

هیچ فردی دقیقاً نمی‌داند که ایران برای ساخت دستگاه شکافت هسته ای و محاسبه چگونگی نصب آن بر روی یک موشک به چه مقدار زمان نیاز دارد، اما برآوردها حداکثر بر روی «چند ماه» به نقطه تلاقی می‌رسند. بنابراین پرسش حقیقی این است که ایران برای غنی‌سازی به میزان کافی مواد کافشی جهت ساخت نخستین سلاح شکافتی هسته ای خود – از آنجا که بقیه فعالیت‌ها را می‌توان به آسانی پنهان کرده و از حملات بالقوه محفوظ نگاه داشت – به چه مقدار زمان نیاز دارد. بر طبق ارزیابی‌ها ایران برای غنی‌سازی به اندازه کافی اورانیوم جهت ساخت نخستین بمب هسته ای خود به حدود یک ماه و نیم زمان نیاز دارد. این وضعیت از ماه نوامبر سال ۲۰۱۳ – وقتی‌که ایران با گروه ۱+۵ به توافق موقت دست یافت و برنامه هسته ای خود را تعلیق و بخش‌هایی از آن را در ازای تعلیق برخی از تحریم‌ها به عقب بازگرداند- به همین شکل تداوم داشته است. ضمناً نتانیاهو از این توافق موقت که بدون آن ایران به ساخت بمب هسته ای بسیار نزدیک‌تر می‌بود، به‌شدت انتقاد کرد.

•هزار سانتریفیوژ باقیمانده در تأسیسات فردو نصب خواهند شد•

– ایران در توافق هسته ای به چه چیزی متعهد شده است؟

مسیر اورانیوم

زمان گریز ایران دست‌کم به یک سال گسترش خواهد یافت و در طی ده سال آینده به همان میزان باقی خواهد ماند. در همین راستا ایران باید دو سوم از سانتریفیوژهایش را برچیند و تنها شش هزار سانتریفیوژ نسل اول را که پنج هزار تای آن‌ها برای انجام غنی‌سازی مورد استفاده قرار خواهند گرفت، دست‌نخورده نگاه دارد. هزار سانتریفیوژ باقیمانده در تأسیسات فردو نصب خواهند شد، اما ایران از بکارگیری آن‌ها برای غنی‌سازی اورانیوم و یا تحقیقات مربوطه به مدت ۱۵ سال منع خواهد شد. سانتریفیوژهای خارج از چرخه هسته ای در تأسیسات تحت نظارت «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» نگهداری خواهند شد. در طی ۱۵ سال آینده اجازه نگهداری تنها ۳۰۰ کیلوگرم از اورانیوم با غنای پایین- حدود یک سوم مقدار مورد نیاز برای ساخت یک بمب هسته ای – به ایران داده خواهد شد. محدودیت‌هایی برای ۱۰-۸ سال در [بخش] تحقیق و توسعه ایران در رابطه با سانتریفیوژهای پیشرفته اعمال خواهد شد.

•بازطراحی نیروگاه آب‌سنگین اراک•

مسیر پلوتونیوم

نیروگاه اراک که امکان تولید پلوتونیوم با درجه تسلیحاتی در آنجا وجود دارد، به‌گونه‌ای بازطراحی خواهد شد که چنین مسئله‌ای در آنجا امکان‌پذیر نباشد. اجزای از قبل تولید شده و منطبق بر نیازهای هسته ای نظامی در این نیروگاه یا نابود خواهد شد و یا از ایران خارج خواهد شد و این کشور از ساخت نیروگاه‌های آب‌سنگین جدید در طی ۱۵ سال آینده منع خواهد شد. همچنین میله‌های سوخت مصرف‌شده حاوی پلوتونیوم در نیروگاه اراک، تا هنگامی که این نیروگاه در حال فعالیت است از ایران خارج خواهند شد و این کشور از ساخت تأسیسات مورد نیاز برای استخراج پلوتونیوم از این میله‌ها به مدت ۱۵ سال منع خواهد شد.

•نظارت بر مواد هسته ای از مراحل آغازین چرخه سوخت•

نظارت

ایران باید برای تضمین اجرای مفاد توافق به بازرسان «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» اجازه دسترسی به تمامی تأسیسات هسته ای خود را – از جمله بازرسی‌های سرزده- بدهد. همچنین ایران به «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» اجازه می‌دهد تا به مدت ۲۰ سال به کارخانه‌های ساخت سانتریفیوژ و به مدت ۲۵ سال به معادن اورانیوم و مراکز تولید مواد خام برای غنی‌سازی اورانیوم دسترسی داشته باشد. ایران باید از قبل «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» را در جریان هرگونه برنامه‌ای برای ساخت تأسیسات غنی‌سازی جدید قرار دهد. این بخش از توافق به‌منظور تضمین اینکه ایران در مراکز اعلام‌نشده فعالیت‌های ممنوعه انجام نخواهد داد، تدوین شده است. نظارت بر مواد هسته ای از مراحل آغازین چرخه سوخت به بعد می‌بایست از انتقال این مواد به تأسیسات پنهانی ممانعت به عمل آورد. بخش مربوط به اعلام قبلی به‌منظور تضمین این موضوع تدوین شده است که چنانچه [برنامه] ایران برای طراحی و یا ساخت تأسیسات غنی‌سازی در هر مرحله‌ای آشکار شود، این کشور قادر نخواهد بود ادعا کند که هدفش اعلام وجود چنین تأسیساتی در مرحله بعدی بوده است.

•حق حفاظت از اسرار نظامی ایران•

تحقیق و توسعه

همچنین گروه ۱+۵ به‌منظور تضمین اینکه ایران در حوزه قدرت هسته ای نظامی تحقیقاتی انجام نمی‌دهد، درصدد نظارت بر «مراکز نظامی متعارف» این کشور است. ایران با این استدلال که این کشور غیر از اسرار هسته ای، همانند هر کشور دیگری از اسرار نظامی بهره‌مند بوده و حق دارد از آن‌ها محافظت به عمل آورد، [با این درخواست‌ها] مخالفت می‌کند. در توافق نهایی تصریح می‌شود که اجازه دسترسی به مراکز نظامی – به‌منظور تضمین اینکه در این مراکز از مواد رادیواکتیو استفاده نمی‌شود- به بازرسان «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» داده خواهد شد؛ هرچند ورود به این تأسیسات مستلزم اعلام قبلی خواهد بود و [متعاقب آن] ایران می‌تواند در خصوص دلیل انجام این بازرسی فرجام‌خواهی کند. یک هیئت داوری که در آن غرب از اکثریت برخوردار است، وظیفه تصمیم‌گیری در مورد چنین بازرسی‌هایی را در ظرف ۲۴ روز پس از نخستین اعلام «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» بر عهده خواهد داشت.

•نقشه راه ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی•

همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی

ایران در اوایل دهه ۲۰۰۰ در حوزه فناوری‌های مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته ای به پژوهش پرداخت. ایران در سال ۲۰۰۳ – با توجه به بیم ناشی از اشغال آمریکا – این پژوهش را به‌طور چشمگیری تعلیق کرده و یا محدود ساخت. هرچند این فعالیت آشکار شده و مورد توجه «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» قرار گرفت. ایران همچنان مصرانه پافشاری می‌کند که تحقیق آشکار شده بر روی توانایی سلاح‌های هسته ای متمرکز نبود. «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» و ایران به «نقشه راهی» دست یافته‌اند که پایان این تحقیقات را تا ماه دسامبر ۲۰۱۵ میسر خواهد ساخت. بر طبق برخی منابع «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» در گزارش نهایی دیدگاهش را در خصوص تحقیق ممنوعه صورت گرفته توسط ایران – در کنار انعکاس دیدگاه ایران در این رابطه- ارائه خواهد کرد.

•در واقع لغو تحریم‌ها چندین ماه به طول خواهد انجامید•

تحریم‌ها

تحریم‌های مصوب شورای امنیت سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا و کنگره آمریکا علیه ایران در رابطه با فعالیت هسته ای این کشور در قبال پایبندی به مفاد توافق هسته ای لغو خواهند شد. تحریم‌های دیگر مربوط به نقض حقوق بشر و حمایت از تروریسم لغو نخواهند شد. اقتصاد ایران به‌شدت از تحریم‌های بین‌المللی متضرر شده است و این مسئله حکومت ایران را وادار به شرکت در مذاکرات کرد. ایران درخواست کرد که تمامی تحریم‌ها پس از دستیابی به توافق لغو شوند، اما گروه ۱+۵ تنها در صورت اجرای توافق هسته ای خواستار لغو تحریم‌ها بود. بنابراین تصمیم مربوط به لغو تحریم‌ها پیش از اجرای [توافق] اعلام خواهد شد، اما این لغو تنها پس از اینکه «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» تأیید کرد که ایران به مفاد توافق هسته ای پایبند بوده است، به اجرا درمی‌آید. بکارگیری این عبارات با هدف کمک به حکومت ایران در جهت تشریح چرایی عدم لغو فوری تحریم‌ها برای مردم این کشور صورت گرفته است. در واقع لغو تحریم‌ها چندین ماه به طول خواهد انجامید. هرچند حتی پس از امضای توافق هسته ای ایران همچنان در سایه تهدید «بازگشت تحریم‌های بین‌المللی» به حیات خود ادامه خواهد داد. چنانچه یکی از کشورهای عضو گروه ۱+۵ درباره نقض احتمالی توافق توسط ایران نگران باشد، این کشور می‌تواند این موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل که باید قاطعانه در مورد جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها تصمیم‌گیری نماید، ارجاع دهد.

•چگونگی تأیید و اجرای توافق هسته ای•

– اکنون چه اتفاقی خواهد افتاد ؟

دو طرف در حال حاضر که توافق حاصل شده است، باید آن را به تصویب برسانند؛ این مسئله برای همه طرفین مذاکره یک گام روشن، اما برای ایران و ایالات متحده یک گام بغرنج محسوب می‌شود. توافق هسته ای در ایران باید به تأیید رهبر عالی و «شورای عالی امنیت ملی» تابع ایشان برسد. این توافق در آمریکا به مدت ۶۰ روز تحت بررسی کنگره این کشور قرار خواهد گرفت. چنانچه کنگره آمریکا از این توافق حمایت به عمل آورد و یا قادر به تصمیم‌گیری در این زمینه نباشد، اوباما، رئیس جمهور این کشور قادر به لغو تحریم‌ها خواهد بود. اگر کنگره به این توافق رأی «نه» دهد، اوباما باید این تصمیم [کنگره] را وتو کند و او برای مدت زمان محدودی قادر به تعلیق و یا لغو تحریم‌ها نخواهد بود. به‌رغم اعمال فشار مورد انتظار از طرف اسرائیل، بعید به نظر می‌رسد که جمهوری‌خواهان قادر به کسب رأی اکثریت اثر ناپذیر در برابر حق وتوی [رئیس جمهوری] باشند. ایران پس از تأیید توافق هسته ای اجرای بندهای مختلف آن را آغاز خواهد کرد و تحریم‌ها تنها پس از آن لغو خواهند شد.

•بکارگیری سانتریفیوژهای پیشرفته برای غنی‌سازی اورانیوم در مقیاس گسترده•

– در ظرف ۱۵ سال چه اتفاقاتی روی خواهد داد؟

زمان گریز ایران برای [ساخت] سلاح هسته ای در ظرف ۱۵ سال به‌طور چشمگیری کاهش پیدا خواهد کرد. هرچند جامعه جهانی همچنان تحت مفاد توافق هسته ای و بر پایه مسئولیت‌های ایران در چارچوب «پیمان ان پی تی» و «پروتکل الحاقی» بر فعالیت‌های ایران نظارت خواهد داشت. ایران با بکارگیری سانتریفیوژهای پیشرفته قادر به غنی‌سازی اورانیوم در مقیاس گسترده‌تری خواهد بود و اجازه ساخت راکتورهای آب‌سنگین جدید به این کشور داده خواهد شد. هرچند ایران همچنان از توسعه برنامه هسته ای نظامی زیر سایه تهدید یک واکنش بین‌المللی منع خواهد شد. اشاره به این موضوع ضرورت دارد که ایران بدون این توافق در آینده‌ای بسیار نزدیک به موقعیت مشابهی دست پیدا می‌کرد. به‌علاوه اسرائیل و متحدانش می‌توانند از زمان و بازرسی‌های سرزده در ایران برای برنامه‌ریزی در مورد [مقابله با] رویدادهای پیش‌بینی‌نشده بهره گیرند.

•بهبودی گسترده در نظارت بر برنامه هسته ای ایران•

– چه کسی [تضمین] می‌دهد که ایران توافق هسته ای را نقض نخواهد کرد؟

ایران در زمینه نقض قوانین و درخواست‌های بین‌المللی در رابطه با مسائل متعددی از جمله برنامه هسته ای سابقه دیرینه‌ای دارد. کسی نمی‌تواند تضمین نماید که ایران در خصوص [اجرای] توافق کنونی عهدشکنی نخواهد کرد و گروه ۱+۵ نیز خود را مقید به چنین عهدی نمی‌داند. به همین دلیل توافق هسته ای به‌گونه‌ای شکل گرفت که نقض آن از طرف ایران دشوار باشد. چنانچه امروزه ایران برای گریز [به سوی سلاح‌های هسته ای] تلاش کند، ممکن است این کشور در جهت ساخت نخستین بمب هسته ای در ظرف یک ماه و نیم به اندازه کافی اورانیوم غنی‌سازی کند و [متعاقب آن تلاش‌های] بین‌المللی برای جلوگیری از چنین اقدامی را – اگر نگوییم غیرممکن- با دشواری مواجه سازد. پس از اجرای توافق هسته ای حتی اگر ایران درصدد گریز [به سوی سلاح‌های هسته ای] باشد، آمریکا و دیگر بازیگران بین‌المللی از جمله اسرائیل یک سال کامل زمان برای کشف این نقض – قبل از دستیابی ایران به میزان کافی مواد [هسته ای] جهت ساخت نخستین بمب هسته ای خود- در اختیار خواهند داشت. این مسئله فارغ از پایبندی ایران به توافق هسته ای بهبودی گسترده در توانایی [جامعه] بین‌المللی برای نظارت بر برنامه هسته ای ایران به شمار می‌رود.

•فرسایش تدریجی احتمالی بخش‌هایی از توافق هسته ای•

بازداشتن ایران از بمب هسته ای به چندین عامل بستگی دارد: کاهش دادن میزان اورانیوم با غنای پایین در ایران از سطح ۸ هزار کیلوگرم کنونی به حدود ۳۰۰ کیلوگرم؛ محدود ساختن تعداد سانتریفیوژهای فعال در این کشور؛ و اعمال بازرسی‌ها و سازوکارهای راستی‌آزمایی سختگیرانه‌ای که انتقال مواد کافشی به تأسیسات پنهانی را برای ایران – حتی چنانچه این کشور در روند بسیار سختگیرانه ساخت این تأسیسات به‌طور غیرقابل شناسایی موفق شود – دشوار خواهد کرد. بنابراین منشأ اصلی نگرانی‌ها نه نقض گسترده توافق هسته ای، اخراج بازرسان بین‌المللی و یا پیشروی به سوی ساخت بمب هسته ای، بلکه فرسایش تدریجی احتمالی بخش‌هایی از این توافق است. به‌همین دلیل است که ایران حتی پس از اجرای توافق به‌منظور کشف به‌موقع این نقض‌ها – در صورت وقوع آن‌ها – تحت نظارت اطلاعاتی قرار خواهد گرفت.

•تحریم تسلیحاتی علیه ایران پس از پنج سال لغو خواهد شد•

– برنامه موشکی، حمایت از تروریسم و نقض حقوق بشر توسط ایران به چه شکل؟

این مسئله بخش بحث‌انگیز توافق هسته ای به شمار می‌رود. در حال حاضر تحریم‌های متعددی به سبب فعالیت هسته ای، نقض حقوق بشر و حمایت از تروریسم بر ایران تحمیل شده است. بر طبق مفاد توافق جدید تنها برخی از تحریم‌ها – و نه بلافاصله- لغو خواهند شد. تحریم تسلیحاتی علیه ایران پس از پنج سال لغو خواهد شد و تحریم‌های علیه برنامه موشک‌های بالستیک پس از هشت سال لغو خواهند شد، چنانچه ایران به تعهداتش در قبال غرب عمل نماید. این بخش از توافق هسته ای به پایبندی ایران به تعهداتش وابسته است، اما مشکل‌ساز محسوب می‌شود و نه آمریکا و نه کشورهای اروپایی تمایلی به گنجاندن آن [در توافق] نداشتند. روسیه و چین برای گنجاندن این بخش در توافق اعمال فشار کردند؛ همان کشورهایی که نتانیاهو، لیبرمن و دیگران در جناح راست اسرائیل سال‌ها با بوق و کرنا از آن‌ها به‌مثابه شرکای جدید اسرائیل در حوزه مسائل خارجی یاد کرده‌اند.

•به‌رسمیت شناختن شدن جهانی حق غنی‌سازی ایران•

– چه کسانی از توافق سود می‌برند؟

توافق با ایران همانند هرگونه توافق خوب دیگری ناخشنودی و خشنودی نسبی طرفین را به‌دنبال خواهد داشت. تحریم‌های ظالمانه‌ای که به خاطر برنامه هسته ای ایران بر این کشور تحمیل شدند، لغو خواهند شد و ثبات مجدداً به حکومت ایران باز خواهد گشت. ایران در ظرف ۱۵ سال – فارغ از بسیاری از محدودیت‌هایی که در حال حاضر بر این کشور تحمیل شده است – قادر خواهد بود که به سوی توانایی هسته ای نظامی جهش پیدا کند. هرچند ایران وادار به پذیرش محدودیت‌های سختگیرانه‌ای بر قدرت هسته ای خود، افزایش نظارت بین‌المللی و تقلیل بسیاری از دستاوردهایش در این حوزه شده است. در سطح عمومی محافظه‌کاران ایران به‌رسمیت شناختن شدن جهانی حق این کشور را برای انجام غنی‌سازی اورانیوم جشن گرفتند و مقاومت [ایران] را در برابر زیاده‌خواهی‌های غرب به نمایش گذاشتند. درعین‌حال این توافق به‌مثابه دستاوردی برای [دولت] روحانی و میانه‌روهای درون حکومت ایران تلقی می‌شود و ممکن است موجب ترغیب گشایش بیشتر [ایران] در قبال غرب شود.

•جامعه جهانی باید حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت بشناسد•

جامعه جهانی به توافقی دست یافت که [بر طبق مفاد آن] توانایی ایران برای ساخت سلاح هسته ای به‌شدت محدود خواهد شد، نظارت بر برنامه هسته ای ایران افزایش پیدا خواهد کرد و سرمایه‌گذاران غربی امکان بازگشت به بازار ایران را پیدا خواهند کرد. تقلیل برنامه هسته ای ایران فضای حائلی را پدید می‌آورد که در صورت تلاش ایران برای گریز [به سوی سلاح‌های هسته ای] به اقدام پیشگیرانه مجال خواهد داد و تهدید فوری هسته ای علیه خاورمیانه و به‌ویژه اسرائیل را به‌طور گسترده‌ای از میان برداشته است. همچنین شاید با حل‌وفصل مسئله هسته ای ایران امکان انجام همکاری میان ایران و غرب در زمینه میسر ساختن خروج اسد از قدرت در سوریه و حمایت از [برقراری] ثبات در آنجا فراهم شود. هرچند جامعه جهانی می‌بایست از خواسته‌اش مبنی بر اینکه ایران باید تمامی تأسیسات غنی‌سازی خود را برچیند، دست برمی‌داشت و در نهایت با لغو تحریم‌های تسلیحاتی موافق کرد و همچنین ظاهراً از خواسته‌اش مبنی بر اذعان ایران به انجام تحقیقات در مورد سلاح‌های هسته ای در گذشته دست خواهد برداشت.

•انجام حمله نظامی به ایران تأثیرگذار نخواهد بود•

– چرا توافق هسته ای به سود اسرائیل است؟

توافق جدید هسته ای مطلوب‌ترین توافق به شمار نمی‌رود، اما این توافق در حال حاضر بهترین راه‌حل موجود است. همانطور که مقامات ارشد امنیتی متذکر شده‌اند، این توافق مسلماً از گزینه‌های اسرائیل برای مقابله با تهدید هسته ای ایران مناسب‌تر است. برای نمونه مئیر داگان، رئیس سابق موساد، ادعای نتانیاهو مبنی بر اینکه توافق هسته ای در کمتر از یک سال اجازه گریز [به سوی سلاح‌های هسته ای] را به ایران خواهد داد، «حرف مفت» توصیف کرد. عاموس یادلین، رئیس سابق سرویس اطلاعات نظامی نیروهای دفاعی اسرائیل، تصریح کرد که ممکن است این توافق برای سال‌ها باعث عقب افتادن برنامه هسته ای ایران شود و بنابراین نمی‌توان آن را «یک توافق بد» دانست. او تأکید کرد که توافق هسته ای موجب لاپوشانی ایران در نزد جهانیان نخواهد شد و او معتقد بود که این توافق باید در چارچوب گزینه‌های اسرائیل مورد بررسی قرار گیرد. ابراهیم هالوی، دیگر رئیس پیشین موساد، اظهار داشت که برنامه هسته ای ایران تهدیدی وجودی علیه اسرائیل به شمار نخواهد رفت و در واقع دربردارنده مزیت‌های متعددی از جمله کاهش شمار سانتریفیوژها در ایران و محدود ساختن کاربری تأسیسات فردو به انجام تحقیقات صرف است. هالوی اضافه کرد که انجام حمله نظامی به ایران تأثیرگذار نخواهد بود و از پیشرفت هسته ای این کشور جلوگیری نخواهد کرد. یوال دیسکین، رئیس پیشین سرویس اطلاعات داخلی اسرائیل (شین بت) در اظهارنظری بر روی صفحه فیس‌بوک خود در ماه مارس گذشته، تصریح کرد که «نتانیاهو تقریباً در تمامی عرصه‌های حائز اهمیت شکست خورده است. چنانچه شما به وضعیت برنامه هسته ای ایران از زمان به قدرت رسیدن نتانیاهو دقت کنید، با ارقام ناباورانه‌ای مواجه می‌شوید: ایران در آغاز دور دوم نخست‌وزیری نتانیاهو (۲۰۰۹) بیش از ۶ هزار سانتریفیوژ برای غنی‌سازی اورانیوم در اختیار داشت. در حال حاضر سانتریفیوژهای ایران سه برابر بیشتر از آن تعداد است. ایران تا سال ۲۰۰۹ حدود هزار کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده تولید کرد. در حال حاضر این مقدار بیش از ده برابر افرایش پیدا کرده است. ایران در طول این سال‌ها یک تأسیسات غنی‌سازی زیرزمینی و یک راکتور آب‌سنگین – با قابلیت تولید پلوتونیوم- ساخت. اما از میان همه این موارد رو به وخامت گراییدن روابط با آمریکا مهم‌ترین زیان راهبردی به شمار می‌رود. نتانیاهو پس از شکست گسترده در انجام اقدام نظامی به‌منظور متوقف ساختن برنامه هسته ای ایران به رویکرد رویارویی دیپلماتیک با دولت آمریکا متوسل شد. اسرائیل باید در برخورد با ایالات متحده احتیاط به خرج دهد؛ طوری‌که رابطه راهبردی ایجاد شده میان دو کشور به مخاطره نیفتاد. این‌ها بهترین روابطی به شمار می‌روند که من از جوامع اطلاعاتی و دفاعی آمریکا به یاد می‌آوردم. تخریب این‌ها به معنی تخریب امکانات دفاعی اسرائیل است». دیسکین اضافه کرد که «نتانیاهو نمی‌تواند رهبری یک حرکت دیپلماتیک علیه ایران را بر عهده بگیرد و او از قبل بی‌کفایتی خود را در زمینه اتخاذ تصمیم‌گیری‌های تاریخی در رابطه با هر مسئله‌ای از جمله قدرت هسته ای ایران – مسئله‌ای‌که انگیزه‌های نتانیاهو در رابطه با آن، همانطور که برای من برای مدت زمانی طولانی متذکر شده‌ام، آخرالزمانی محسوب می‌شوند- به اثبات رسانده است». اوزی آراد، مشاور سابق امنیت ملی، مدیریت مسئله هسته ای ایران توسط نتانیاهو را «هدفی شخصی» توصیف کرد.

•چرا توافق هسته ای از گزینه‌های دیگر مناسب‌تر است؟•

چرا توافق هسته ای از گزینه‌های دیگر مناسب‌تر است؟ نخست، این توافق برنامه هسته ای ایران را که در حال حاضر تنها چند ماه با ساخت بمب هسته ای فاصله دارد، به عقب خواهد راند و این عقب‌راندن دست‌کم ده سال تداوم پیدا خواهد کرد. صرف نظر از این واقعیت که روشن نیست که ایران پس از پایان «مدت زمان ده ساله» [به سوی سلاح هسته ای] حرکت کند، می‌توان سناریوهای فوق‌العاده برای مقابله با تلاش ایران در جهت ساخت سلاح‌های هسته ای را در طول این مدت زمان مورد ملاحظه بیشتری قرار داد. همچنین دولت آمریکا در چارچوب توافق هسته ای تضمین‌های امنیتی بیشتری را که شاید به بهبود امکانات اطلاعاتی و عملیاتی برای حمله به ایران در آینده کمک کند، به اسرائیل پیشنهاد می‌کند.

•حمله نظامی اسرائیل برنامه هسته ای ایران را متوقف نخواهد ساخت•

– این راه‌حل از گزینه‌های موجود زیر مناسب‌تر است:

– حمله نظامی اسرائیل به ایران: با فرض اینکه چنین حمله‌ای هنوز امکان‌پذیر باشد، میزان تأثیرگذاری آن در متوقف ساختن برنامه هسته ای ایران روشن نیست. چنین حمله‌ای حتی در مطلوب‌ترین سناریو برنامه هسته ای ایران را دو سال با تأخیر مواجه خواهد ساخت، اما آن را نابود نخواهد کرد. ایران پس از دو سال مجدداً قادر به توسعه برنامه هسته ای خود خواهد بود، اما این بار با عزمی بسیار مستحکم به چنین کاری روی خواهد آورد. در واقع بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که در صورت انجام یک حمله نظامی، ایران برنامه هسته ای نظامی خود را تسریع خواهد بخشید. به‌علاوه حمله به ایران به‌طور بالقوه اسرائیل را گرفتار جنگ با ایران و حزب‌الله خواهد کرد و احتمالاً جبهه غزه نیز در رویارویی [اسرائیل] با گروه تابع ایران یعنی جهاد اسلامی مجدداً شعله‌ور خواهد شد. تمامی این موارد میلیاردها دلاری را که اسرائیل با هدف حفظ آمادگی نیروی نظامی این کشور برای انجام حمله نظامی – به جای صرف این مبالغ در جهت رفع نیازهای نظامی و یا غیرنظامی – هزینه خواهد کرد، در بر نمی‌گیرد.

•اکثریت آمریکایی‌ها از توافق با ایران حمایت می‌کنند•

حمله نظامی آمریکا به ایران: آمریکا از توانایی نظامی برای وارد کردن زیان گسترده به ایران و کسب وقفه تقریبی چهار ساله بر سر راه [توسعه] برنامه هسته ای ایران برخوردار است. هرچند دولت کنونی آمریکا – و حتی دولت پیشین تحت زمامداری جرج دبلیو بوش- به‌طور جدی چنین حمله‌ای را مورد ملاحظه قرار نمی‌دهد. آمریکایی‌ها از باتلاق عراق که بر پایه اتهامات دروغین در مورد [ساخت] سلاح‌های کشتار جمعی پدید آمد، به‌ستوه آمده‌اند؛ آن‌ها تمایلی به درگیر شدن در جنگ دیگری در منطقه خاورمیانه ندارند. همچنین هنگامی‌که نادرستی ادعای [ساخت] سلاح‌های کشتار جمعی در عراق به اثبات رسید، ضربه سنگینی به وجهه بین‌المللی آمریکا وارد شد. اکثریت آمریکایی‌ها به‌رغم عدم اعتماد آن‌ها به تهران و حمایت آن‌ها از اسرائیل از رسیدن به یک توافق با ایران حمایت می‌کنند. در چنین شرایطی احتمال انجام حمله نظامی دولت آمریکا به ایران بسیار اندک است. از سوی دیگر ایالات متحده با امضای یک توافق مشروعیت داخلی و بین‌المللی [لازم] را برای انجام حمله نظامی به ایران – در صورتی که ایران مفاد توافق را نقض کند- کسب خواهد کرد و شاید فرصت اندیشیدن عمیق درباره انجام چنین اقدامی را در اختیار افکار عمومی آمریکا قرار دهد.

•نظام تحریم‌ها علیه ایران از هم فرو خواهد پاشید•

تداوم تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران: تضمین اجماع جهانی از جمله [با مشارکت] روسیه و چین یکی از دلایل تأثیرگذاری تحریم‌ها علیه ایران بوده است. این توافق جهانی با توجه به امتناع ایران از سازش در مذاکرات با آمریکا – در هنگام رسیدن اوباما به مقام ریاست جمهوری – شکل گرفت و با نقض قوانین بین‌المللی از طرف ایران به اوج خود رسید. هرچند هدف نظام تحریم‌ها وادار ساختن ایران به انجام مذاکره بود و این نظام [تحریم‌ها] چنانچه به چنین هدفی مرتبط نباشد – مسلماً تشدید نخواهد شد- از هم فرو خواهد پاشید.

•در صورت تداوم تحریم‌ها، برنامه هسته ای ایران متوقف نمی‌شد•

به فراموشی سپردن این موضوع که ایران قبل از مذاکرات نسبت به حال حاضر در موقعیت پیشرفته‌تری قرار داشت، کار آسانی است. بدون این توافق اسرائیل نمی‌توانست اطمینان پیدا کند که به موقع از نقض [توافق] توسط ایران به‌منظور جلوگیری از آن آگاه شود و یا باید به گزینه نظامی – با تمامی پیامدهای منفی که به‌دنبال خواهد داشت – متوسل می‌شد و یا ایران هسته ای را به‌رسمیت می‌شناخت. به‌علاوه در این سناریو حتی چنانچه تحریم‌ها در نهایت ایران را وادار به مذاکره کند، ایران با توجه به پیشرفت هسته ای خود در موقعیت مذاکراتی مقتدرتری قرار خواهد گرفت. در صورت تداوم تحریم‌ها، برنامه هسته ای ایران متوقف نمی‌شد، یک توافق مطلوب‌تری در آینده حاصل نمی‌شد و حتی شاید مواضع بین‌المللی و اسرائیل در هرگونه مذاکراتی در آینده تضعیف می‌شد.

منبع: مرکز رصد راهبردی اشراف بدون تایید محتوا و ادعاهای مطرح شده در این گزارش، ترجمه کامل آن را صرفا جهت اطلاع نخبگان، کارشناسان، پژوهشگران، دانشجویان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر می‌کند و دروغ پراکنی‌ها، اطلاعات نادرست، اتهامات و القائات این گزارش‌ مورد تأیید اشراف نمی‌باشد.