همانگونه در رسانهها منعکس شد، تأکید همزمان مسئولان بر غیرقانونی بودن تحریمهای جدید و مغایرت آنها با توافق ژنو از یکسو و تأثیرگذاری منفی این اقدام بر چشمانداز مذاکرات از سوی دیگر، هم متضمن حفظ حقوق کشور در برابر این اقدام بود و هم اینکه ایران، توافق به هر قیمت را دنبال نمیکند؛ چیزی که قبلاً نیز در مواضع دستگاه دیپلماسی کشور مطرح و اعلام شده بود. در مجموع، مخرج مشترک واکنش نهادها و مقامات کشور به این اقدام را میتوان در گزارههای زیر تجمیع و دستهبندی کرد:
- تحریمهای جدید، غیرقانونی و ناسازگار با توافق ژنو است؛
-تحریمهای جدید، بر چشمانداز مذاکرات تأثیر میگذارد و بر بیاعتمادی به آمریکا خواهد افزود؛
- مسئولیت عواقب این اقدامات غیرقانونی، بر عهده آمریکا و سایر اعضای 1+5 است.
اما آن چیزی را که نباید فراموش کرد اینکه موضعگیری در برابر این اقدامات و سکوت نکردن، اقدامی لازم اما ناکافی است. اینکه کشور در برابر چهارمین دور از تحریمها سکوت را شکسته و بر غیرقانونی بودن آن تأکید قاطع دارد، یک توفیق در تقویت دیپلماسی هستهای است. البته این امر به برکت نگاه و اشراف راهبردی مقام معظم رهبری حاصل شده است. اما شرط کافی، روزآمدسازی برآوردها و محاسبات در راهبرد هستهای و تعیین نوع کنشگری در چشمانداز مذاکرات است؛ بنابراین، باید متناسب با دکترین ملی و تغییرات در صحنه و در نهایت رفتارشناسی طرف مقابل، به تنظیم سناریوها و شاخصبندی آنها برای تعیین گزینههای رفتاری مطلوب پرداخت. گزینههای رفتاری و سناریوهای به شرح زیر میتوان فرض کرد:
1) توقف مذاکرات تا تعیین تکلیف این تحریمها در کمیسیون مشترک: این گزینه کمترین توجه را در منظر دیپلماسی ما داراست و هم معاون وزیر خارجه چنین واکنشی را در مورد تحریمهای گذشته رد کرده است و هم رئیس جمهور نیز در سخنان 8 شهریور، چنین گزینهای را خارج از دستورکار شمرد.
2) هشدار به احتمال تأثیر این تحریمها بر توقف مذاکرات: به نظر میرسد که چون تهدید مادامی مؤثر است که میزان احتمال تحقق آن نزدیک به صفر نباشد، در شرایط کنونی و بر اساس سیاستهای اعلامی و رسمی، چنین گزینهای نیز حتی در صورت استفاده، سمبلیک و فاقد کارایی خواهد بود.
3) ائتلافسازی برای تعیین تکلیف تفسیر تحریمهای جدید در کنار ادامه مذاکرات: این گزینه به دلیل داشتن پشتوانههای فکری و رفتاری در برخی از اعضای 1+5، قابل توجه است. ضمن اینکه مانع از آن نخواهد بود که اصل مذاکرات نیز محفوظ و مستمر بماند. اما حداقل این امکان را خواهد داد که آمریکا از تکرار این رویه در آینده خودداری کند.
4) تسریع در مذاکرات به منظور به حداقل رساندن دوره ورود به اجرای توافق جامع: این گزینه به معنای آن است که دوره توافق نهایی هر چه سریعتر آغاز شود. در این دوره به دلیل اینکه مقطع کاهش تدریجی تحریمها و لغو آنها به صورت دستهبندی شده است، امکان تجدید تحریم به حداقل میرسد و البته میتوان چنین موضوعی را در توافق نیز تصریح کرد. با این حال، موانع توافق طرفین حول چهار مسأله کلیدی باقیمانده، عمیقتر از اختلافات بر سر تفسیر تحریم جدید از قدیم است. از این رو، چنین سناریویی نیز چندان وزنی نخواهد داشت.
5) یک برداشت هم این است که ادامه مذاکرات، راهبرد اصلی و ملی است که این قبیل تحریمها، آن را دچار اختلال نمیکند، بلکه اعتراض به مسائل ریزی همانند قرار دادن چند شخص ایرانی و خارجی در لیست سیاه، باید در مجاری خاص خود و در کنار ادامه مذاکرات مطرح شود، کما اینکه تا کنون نیز چنین رویهای مورد عمل قرار گرفته است. به نظر میرسد که نگاه دوم در سطوح دیپلماسی هستهای کشور، غالبتر باشد.
دیدگاه ها