امر به معروف و نهی از منكر از جمله فرایض دینی و از ضروریات اسلام است كه در صورت اهتمام مردم و مسئولان به این وظیفه شرعی، بسیاری از زشتی‌ها از جامعه رخت برمی‌بندد و ارزش‌های دینی و انسانی حاكم می‌شود.

مسأله اساسي اين است كه اصل مبارزه با كار ناشايست و ناروا نه تنها در جامعه اسلامي، بلكه در همه جوامع مطرح است. حال تعيين اينكه واقعاً چه عملي منكر است و چه عملي معروف، كلام ديگري است كه خود جاي بحث دارد. به عبارت ديگر، عقل هر انساني حكم مي‌كند كه بايد با منكرات، كارهاي زشت، و هر عملي كه حقوق انسان را از بين مي‌برد، مبارزه كرد.

انسان بايد در قبال رفتار ديگران احساس مسئوليت كند، اما مراتب چنين احساس مسئوليت و مصاديق كار خوب و بد در جوامع گوناگون، براساس نظام ارزشي حاكم بر آنها، متفاوت است. مرتبه حساسيت مردم در قبال رفتار ديگران، به نوع جهان‌بيني و نگرش آنان درباره انسان و جامعه انساني بستگي دارد.

با توجه به توصیفات امام راحل و مقام معظم رهبری از بسیج به خوبی روشن می‌شود که بسیج در زمینه‌های گوناگون به ویژه فریضه امر به معروف و نهى از منكر مسئولیت بزرگی بر دوش دارد و همان‌گونه که امام خامنه‌ای در دیدار اعضاى مجمع عالى بسیج مستضعفین در تاریخ 1393/09/06تأکید نمودند احساس مسئولیت، پایه‌ اصلى بسیج است:

«پایه‌ این تفکر، اعتقاد به مسئولیت انسان است... پایه‌ فکرى بسیج این مسئولیت الهى است ... نه فقط مسئولیّت در برابر خود و در برابر خانواده‌ خود و نزدیکان خود - که این هست - بلکه مسئولیت در قبال حوادث زندگى؛ در قبال سرنوشت جهان، سرنوشت کشور و سرنوشت جامعه، چه مسلمان، چه غیر مسلمان... پایه‌ اصلى بسیج، این احساس مسئولیّت است. این تفکّر مسئولیّت انسان، جزو بیّنات اسلام است.

شما ملاحظه کنید احکام گوناگون را: مثلاً حکم امربه‌معروف و نهى‌ازمنکر. امر به معروف یعنى شما همه مسئولید که معروف را، نیکى را گسترش بدهید، امر کنید به آن؛ نهى از منکر [یعنى‌] زشتى را، بدى را، پلشتى را نهى کنید؛ جلوى آن را بگیرید با شیوه‌هاى مختلف. معناى این چیست؟ معناى این، مسئولیّت در قبال سلامت عمومى جامعه است. همه مسئولند: من مسئولم؛ شما مسئولى؛ آن یکى مسئول است».

از آنجا که بسيجي رهرو راه الهي است و همواره در تلاش است تا وظيفه‌ي حساس اصلاح جامعه اسلامي را بر دوش بکشد؛ زیرا سالم‌سازي جامعه اسلامي با انجام فريضه مهم امر به معروف و نهي از منکر علي‌رغم برخي بي‌مهري‌ها، یکی از وظایف او محسوب می‌شود.

فلسفه وجودي بسيج درذات اسلام و انقلاب اسلامي نهفته است و بديهي است كه عامل انساني در حفظ و حراست ارزش‌هاي اسلام و انقلاب نقش و تأثير تعيين‌كننده‌اي دارد.

خصوصيات برجسته‌اي نظير ايمان عميق آميخته به عشق، حركت وتلاش خودجوش براساس انگيزه الهي، اخلاص و صفاي باطني، ولايت‌پذيري، روحيه انقلابي، زهد و بي‌اعتنايي به ماديات، ايثار و فداكاري، تقوا و پرهيزكاري، پيشگامي در ميدان‌هاي خطر، شهادت‌طلبي، احساس مسئوليت و تكليف‌مداري، بينش و بصيرت، صبر و پايداري، تلفيق تعهد و تخصص؛ فراگيري و گستردگي در ميان اقشار مختلف و الگوگيري اين نهاد مقدس را از ساير نهادها متمايز ساخته و به حق مكتبي‌ترين، مردمي‌ترين و بزرگ‌ترين تفكر بسيجي در متن مبارزه و ميدان مقابله با دشمنان ظاهري و باطني است كه مفهوم حقيقيخود را مي‌يابد و در كوران حوادث جلوه بيشتري پيدا مي‌كند.

آمادگي و توانايي براي رويارويي تمام‌عيار با همه زشتي‌ها و همچنين اهتمام جدي براي صيانت از گوهر انسانيت در وجود انسان از شاخصه‌هاي ممتاز بسيج و تفكر بسيجي به شمار مي‌آيد كه با پيروي از تعاليم انسان‌‌ساز و سعادت‌آموز قرآن و الگوي كامل بسيجيان، حضرت علي(ع) به دست آمده است.

منظور از امر به معروف و نهی از منکر احیای معروف و سالم‌سازی جامعه از منکرات است؛ بنابراین بسیج باید این هدف را دنبال کند و فعاليت در اين حوزه را سامان دهد. مصادیق عینی نقش بسیج در احیای فریضه امر به معروف و نهى از منكر را می‌توان در فهرست زیر خلاصه کرد:

1.          کسب معرفت و آگاهى و بازفهمى امر به معروف و نهى از منكر توسط آحاد بسیج بر اساس نیازهای امروز جامعه اسلامی؛

2.          گفتمان‌سازی و تبدیل امر به معروف و نهى از منكر به باور عمومی در تمام خانواده‌ها و سطوح مختلف جامعه؛

3.          ایجاد سازماندهى، نظم و تقسيم كار مناسب در تحقق نظارت عمومى و انجام امر به معروف و نهى از منكر؛

4.          برنامه‏ريزى منسجم و هماهنگ برای تعاون و همكارى تمامی اقشار و بخش‌های بسیج با یکدیگر؛

5.          به کارگیری تدبير و منطق اسلامی در امر به معروف و نهى از منكر؛

6.          كسب توان‏مندى برای انجام امر به معروف و نهى از منكر به شيوه جمعى و گروه تشکل‌یافته؛

7.          اجرای امر به معروف و نهى از منكر به شکل فردى(توسط آحاد بسیج ) و جمعى(توسط نيروهاى متحد و منسجم و در قالب يك تشكل)؛

8.          انجام اقدامات هدفمند در تشويق مردم به كارهاى نيك و پرهیز از كارهاى زشت.