هادي نيوز: «شرق» تا قبل از آشنايي و تا برقراري روابط گسترده اقتصادي و نظامي بين ايران و غرب در دوران صفويه، جايگاهي اساسي در زندگي و اقتصاد ايرانيان داشت. بااینحال تفوق غرب بر دنيا بهخصوص با شكست ايران از روسيه تزاري عملاً شرق را از عرصه سياسي و اقتصادي ايران محو كرد.
حالا با گذشت صدها سال شرق دوباره به محوريت چين و روسيه به عرصه جهاني بازگشته است. ايران هم كه در اين ميان به دليل مواضع مستقل خود در عرصه جهاني و مخالفت با سيطره امريكا و همچنين پرونده هستهاي خود به شدت از سوي غرب با فشارهاي تحريمي روبهرو است، به دنبال متحدي قابل اطمينان ميگردد. در اين ميان برجام هم كه به فرجام خود نزديك ميشود و امريكا به بازگرداندن تحريمهاي يكجانبه خود عليه ايران نزديك ميشود، نگاه به شرق بهخصوص در حوزه همكاري اقتصادي بار ديگر در دستور کار دولت روحاني قرار گرفته است.
چرا شرق؟
نگاه به شرق در تاريخ سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران چندان قديمي نيست. در حقيقت ايران پس از پيروزي انقلاب اسلامي بنا بر سياست نه شرقي و نه غربي خود و در دوري از ماركسيسم و ليبراليسم، هیچگاه به صورت جدي به دو ابرقدرت جهاني تكيه نكرد.
با اين حال پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي و تغيير عرصه جهاني و همچنين تبديل شدن چين به يك قدرت اقتصادي زمينه همكاري قدرتمند ايران و شرق فراهم شده است. حتي تا پيش از آغاز تحريمهاي هستهاي نيز بازار اصلي نفت و فرآوردههای پتروشيمي ايران به سمت شرق و چين تغيير جهت داده بود. هم اكنون نيز هند، چين و ژاپن بزرگترين خريداران نفتي ايران هستند.
در كنار اين با شدت گرفتن تحريمهاي نظامي غرب عليه ايران، روسيه و چين تنها كشورهاي صاحب تكنولوژي بودند كه حاضر به گسترش همكاريهاي نظامي با نيروهاي مسلح ايران شدند.
البته پس از روي كار آمدن دولت حسن روحاني و امضاي برجام برخي محافل داخلي در ايران به سرعت برقراري دوباره همكاريهاي اقتصادي ايران و غرب را كليد زدند، اما گذشت زمان نشان داد كه غرب و بهخصوص اروپا نه ميخواهد و نه ميتواند يك همكاري با ثبات با ايران داشته باشد.
آغاز همكاري مشترك ايران و روسيه براي سركوب تروريستها در سوريه نيز زمينه را براي از بين بردن برخي سوءظنهای گذشته فراهم كرد. دو سفر ولاديمير پوتين به ايران در چهار سال گذشته و ديدار با مقامات عالیرتبه ايراني از جمله مقام معظم رهبري نشان داد كه ايران ميتواند در زمره متحدان روسيه قرار بگيرد. تأکید پوتين بر پشت نكردن به دوستان روسيه در جريان ديدار خود با مقام معظم رهبري در تهران نشانهاي روشن از تلاش روسيه براي ايجاد اطمينان در ايران بوده است. تأکید مقام معظم رهبري بر همكاري ايران با منطقه شرق نشانهاي مهم در خصوص آينده جهتگیری بزرگترين كشور جنوب شرق آسيا در سياست خارجي خود است. بهخصوص كه هم اكنون نهايت بي اطميناني به غرب و امريكا در ايران وجود دارد.
سازمان شانگهاي، چارچوب ايران براي گسترش همكاري با شرق
در اين ميان توسعه همكاري بين ايران و شرق نياز به يك چارچوب جدي و بینالمللی دارد. به نظر ميرسد كه ايران سازمان همكاريهاي شانگهاي را براي توسعه همكاري خود انتخاب كرده است.
اين پيمان در حقيقت براي مقابله با گسترش خطر تروريسم در منطقه آسياي ميانه در اوايل دهه 90 ايجاد شد. پيماني كه در ابتدا تنها روسيه و كشورهاي آسياي ميانه در آن عضويت داشتند. با اين حال اين سازمان به سرعت با پيوستن ساير كشورها از جمله چين تقويت و زماني قدرت آن آشكار شد كه اعضاي آن امريكا را وادار به خروج از ازبكستان و تخليه پايگاه نظامي خود در اين كشور كردند.
حالا سازمان شانگهاي نه تنها يك سازمان نظامي بلكه يك نهاد اقتصادي است كه دو قدرت اصلي شرق يعني چين و روسيه در آن عضويت دارند و برخي كارشناسان از آن به عنوان ناتوي شرق نام ميبرند. ايران از حدود 10 سال پيش به دنبال عضويت كامل در اين سازمان است، با اين حال تاكنون اين عضويت ناظر به عضويت دائمي تبديل نشده است. شايد برخي سياستهاي متغير از سوي دولت پس از روي كار آمدن روحاني در اين تغيير بیتأثیر نبوده باشد. در هر صورت حالا روحاني براي شركت در اجلاس سران اين سازمان رفته است تا همكاري چين و روسيه را براي مقابله با پیمانشکنی امريكاييها جلب كند. از نكاتي كه در اين سفر به عنوان دستور كار اصلي آن مطرح ميشود، تصويب عضويت دائم ايران در سازمان همكاري شانگهاي است. اقدامي كه در راستاي حمايت از ايران در مقابل تحريمهاي يكجانبه امريكا انجام ميشود.
چشمانداز مناسب توسعه همكاريهاي ايران و روسيه در حوزه انرژي و دفاعي
روحاني در مدت زمان حضور خود در چين و حضور در اجلاس سران پيمان شانگهاي دو ديدار بسيار مهم در دستور کار قرار داد. ديدار اول او با ولاديمير پوتين رئيس جمهور روسيه و شي جي پينگ رئيس جمهور چين و شام كاري با وي است.
ديدار روحاني با پوتين روز گذشته انجام شد و مهمترین محور آن مقابله با يكجانبه گرايي امريكاييها بهخصوص در موضوع برجام بود.
رئيس جمهور در این ديدار با اشاره به نقش مهم روسيه در توافقنامه برجام، تصريح كرد: ايران طبق گزارشهاي آژانس بینالمللی انرژي اتمي به تعهداتش در چارچوب برجام عمل كرده و بعد از خروج يكجانبه و غيرقانوني امريكا، مسكو نقش مهمي در استحكام برجام و اجراي تعهدات طرفهای مقابل دارد. روحاني، تداوم روابط و همكاريهاي چندجانبه ايران و روسيه در حوزه امنيت و توسعه همكاريهاي منطقهاي را حائز اهميت برشمرد و گفت: همكاري ايران و روسيه در مبارزه با داعش و ساير گروههاي تروريستي در منطقه مؤثر و نتیجهبخش بوده است و اين همكاريها ادامه خواهد يافت. رئيس جمهور روسيه نيز در اين ديدار با تأکید بر اينكه مسكو به همكاري با ايران در حوزههاي اقتصادي، سواپ انرژي و دفاعي ادامه خواهد داد، روابط دو كشور را در همه عرصههاي مورد توافق رو به توسعه خواند و اظهار داشت: چشمانداز خوبي در همکاریهای دو كشور در همه عرصهها و از جمله اقتصادي وجود دارد.
ولاديمير پوتين با بيان اينكه كميسيون مشترك همكاريها در همه جهت مقدمات نشست آتي را برنامهریزی ميكند، علاقهمندی مسكو به مشاركت در پروژه ترانزيتي كريدور شمال – جنوب را مورد تأکید قرار داد و افزود: مسكو همچنين از عضويت و دائمي شدن موافقتنامه تجارت آزاد ايران با اوراسيا حمايت ميكند. وي در ادامه خروج امريكا از برجام را اقدامي يكجانبه و غيرقانوني برشمرد و تأکید كرد: مسكو به گفتوگو با ساير طرفها براي حمايت از برجام ادامه ميدهد. رئيس جمهور روسيه همچنين به موضوع عضويت دائم ايران در سازمان همكاري شانگهاي اشاره كرد و گفت: ايران سالها به عنوان عضو ناظر مشاركت خوبي در سازمان همكاري شانگهاي داشته و موضع روسيه حمايت از عضويت كامل تهران در اين سازمان است. همكاريهاي اقتصادي و تضمين خريد نفت نيز از جمله مهمترین محورهاي ديدار روحاني و شي جي پينگ رئيس جمهور چين است. ايران اميدوار است كه بتواند با كمك بزرگترين اقتصاد شرق تا حدودي موج ضربه تحريمها را بگيرد.
ديدار با رؤساي جمهور پاكستان و افغانستان
البته روحاني در اين ميان با رؤساي جمهور افغانستان و پاكستان از اعضاي دائمي شانگهاي نيز ديدار كرد. روحاني در ديدار با اشرف غني، افغانستان امن و باثبات را لازمه امنيت و توسعه منطقه دانست و با تأکید بر اينكه تهران همواره حامي صلح و ثبات در افغانستان است، اظهار داشت: جمهوري اسلامي ايران براي كمك به استقرار و پايداري صلح و مبارزه با تروريسم در افغانستان آماده است و از هيچ تلاشي دريغ نخواهد كرد. همچنين رئيس جمهور در ديدار با رئيس جمهور پاکستان با ابراز خرسندي از روابط رو به گسترش ايران و پاكستان به عنوان دو كشور دوست و برادر، تأکید كرد كه تهران از توسعه همهجانبه روابط با اسلامآباد استقبال ميكند و بايد با بهرهگیری از ظرفيتهاي گسترده، سطح روابط و همكاريهاي دو كشور را بهويژه در حوزه اقتصادي، بيش از پيش ارتقا داد.
منبع: روزنامه جوان
آخرین اخبار