داعش و دیگر گروه‌‌های تکفیری از سال 2011 فعالیت‌‌های خود را در سوریه شروع و برخی از شهر‌های سوریه را اشغال کردند. تکفیری‌ها حتی توانستند تا نزدیک دمشق نیز نفوذ کنند و برای پایتخت سوریه مشکلاتی را نیز به وجود آورند، اما ارتش سوریه طی این مدت نه تنها انسجام داخلی خود را حفظ کرد بلکه توانست با پیشروی‌هایی که داشت مناطق اشغالی را از تسلط تروریست‌‌های داعش بازپس بگیرد و شکست‌‌های سختی بر این گروه وارد کند. فتح القصیر آغاز شکست تکفیری‌ها در سوریه بود.

شهر استراتژیک القصیر در 35 کیلومتری حمص و 15 کیلومتری مرز‌های لبنان قرار دارد. این شهر بر سر راه مواصلاتی دمشق با حمص قرار گرفته است و به نوعی کنترل این شهر باعث قطع این راه شده بود. القصیر به دلیل واقع شدن در مسیر بین دمشق و مناطق علوی‌نشین سوریه در سواحل دریای مدیترانه، اهمیت زیادی برای دولت سوریه دارد. القصیر بر اساس ملاحظات راهبردی کشور‌های غربی و آمریکا مهم‌ترین و خطرناک‌ترین منطقه در غرب آسیا از حیث فراهم کردن زمینه‌ ارتباط بین محور مقاومت در ایران با حزب‌الله در لبنان از طریق سوریه به شمار می‌آید و در این بین، مسیر «القصیر ‌ـ‌ القاع» و گذرگاه «جوسیه» از اهمیت بسیاری برخوردار است.

به دنبال این شکست، داعش روز‌به‌روز مناطق بیشتری را از دست داد. به دنبال این شکست‌ها داعش اقدام به عقب‌نشینی به سمت استان‌‌های غربی عراق کرد و توانست شهر موصل و بخش‌هایی از استان الانبار را در اختیار بگیرد و حتی تا شهر اربیل در اقلیم کردستان عراق نیز پیش رفتند و حتی صحبت از فتح بغداد کردند. بسیج مردمی در عراق عرصه را بر تکفیری‌ها تنگ کرد و شکست آنها در عراق نیز شروع شد. اوج شکست داعش در عراق در آمرلی بود. به دنبال این پیروزی شهر جرف الصخر در عراق نیز از تروریست‌ها پاکسازی شد.

در اینجا به مهم‌ترین گروه‌‌های تروریستی در عراق و سوریه و وضعیت کنونی آنها می‌پردازیم:

گرو‌های تروریستی عراق

این جریان شامل بیش از بیست گروه معارض شورشی داخل عراق و در معارضه با نظام، دولت و ارتش این کشور است. گروه‌هایی همچون: 1. دولت اسلامی عراق و شام(داعش) ۲. بعثی‌ها(هم‌پیمان داعش) 3. انصار الاسلام(گروه رقیب داعش) 4. جیش رجال طریقه 5. جیش المجاهدین (رقیب قدرت‌گیری داعش و متحد جماعت انصار الاسلام) 6. ارتش اسلامی عراق (متشکل از گروه‌‌های سُنی شورشی) 7. ارتش اسلامی عراق (جامع) که به معرفی کوتاهی از چند نمونه از این گروه‌ها می‌پردازیم:

الف:گروه تروریستی خلافت اسلامی:(گروه تکفیری داعش یا توحید و جهاد)؛ این گروه به رهبری ابوبکر البغدادی با جدایی از گروه تروریستی القاعده تأسیس شده است و با دولت‌‌های عراق و سوریه و گروه‌‌های مخالف دولت سوریه می‌جنگد. داعش با تفکرات تندرو و سخت‌گیرانه، هم‌اکنون با دیگر گروه‌‌های اسلام‌گرای سلفی از جمله شاخۀ رسمی القاعده در سوریه نیز درگیر است. البته به دلیل تفکرات تندروانه، ایمن الظواهری، رهبر شمارۀ دو القاعده، هرگونه انتساب داعش به این گروه را رد کرده است. داعش هیچ‌یک از موجودیت‌‌های سیاسی عراقی و سوری را به رسمیت نمی‌شناسد و تلاش دارد امارت خود را در این دو کشور تأسیس کند.

این گروه تکفیری در فلوجه و رمادی با تشکیل گروه توحید و جهاد در ۲۰۰۴ م علیه آمریکا توسط ابومصعب الزرقاوی، تروریست سرشناس اُردنی، بنیان گذاشته شد. او نمایندۀ القاعده و بن‌لادن در عراق بود که بعدها در سال۲۰۰۶ کشته شد. جماعت توحید و جهاد پس از بیعت با بن‌لادن در سال ۲۰۰۴ به قاعده‌ الجهاد در سرزمین رافدین تغییر نام داد. این گروه همان دولت اسلامی عراق و شام(داعش) است. جایگزین ابومصعب الزرقاوی، ابوعُمر البغدادی و معاونش، ابومهاجر، بود که در سال۲۰۱۰ در فلوجه از بین رفتند. جایگزین و رهبر بعدی القاعده عراق، ابوبکر البغدادی بود. زندانی شدن او در زندان‌‌های آمریکا و عراق در زمان حمله آمریکا به عراق و همنشینی او با تندرو‌های تکفیری باعث شد افرادی از این گروه در آینده دور او جمع شدند. در ادامه طراحی آمریکا بعد از بن‌لادن، ابوبکر البغدادی، دومین و خطرناک‌ترین تروریسم شناخته شد، اما به دست آمریکا آزاد شد تا سناریوی این کشور شکل بگیرد.

البغدادی با ارسال محمد الجولانی به سوریه و طرح نام جبهه النصره به عنوان شاخۀ نظامی القاعده در سوریه، در تحولات اخیر سه‌ساله سوریه به‌عنوان گروه ویرانگر و قاتل بشریت مطرح شد. آمریکا و غرب با بازیچه قرار دادن این گروه، سعی کردند دوباره در راستای اهداف خود و با جنجال خبری، اسلام را یک گروه تروریستی معرفی کنند و علیه اسلام ناب محمدی(ص) تبلیغات سوء کنند. کشتار فجیع این گروه در سوریه و کار‌های تبلیغاتی العربیه و الجزیره، نمونۀ این سناریوی از پیش تعیین‌شده بود. سال گذشته، محمّد الجولانی از البغدادی با نام دولت اسلامی عراق و شام، اعلام جدایی کرد.

ب: گروه‌‌های تروریستی حزب بعث: این گروه از برجسته‌ترین گروه‌هایی است که از نیرو‌های داعش در عراق پشتیبانی می‌کند و با آن، هماهنگ و هم‌پیمان است. بیشتر اعضای این حزب، دستور‌های خود را از عزت الدّوری می‌گیرند. یکی از فرماندهان بعثی تکریتی گفته است: افرادی که به داعش موسوم هستند، هم‌اکنون نقش فدائیان صدام را برای فرماندۀ لشکر‌های صدام بازی می‌کنند. پیشروی گروه داعش در عراق به این سبب است که در برخی مناطق در غرب و شمال غرب این کشور، از داعش استقبال شد.

داعش تنها گروهی نیست که با دولت عراق تن به نبرد داده است، بلکه بازماندگان رژیم پیشین عراق، از کلیدی‌ترین مهره‌هایی هستندکه از داعش پشتیبانی می‌کنند. شواهد نشان می‌دهد اگر هم‌پیمانی گروه نقشبندیه، گردان ارتش اسلامی و ارتش مجاهدین عراق با داعش نبود، این گروه دهشت‌افکن، نمی‌توانست به‌راحتی در شهر‌های عراق پیشروی داشته باشد. هدف اصلی این گروه‌ها، برهم زدن روند سیاسی عراق است. بسیاری از افسران پیشین ارتش عراق و نیرو‌های گارد ریاست‌ جمهوری و دستگاه اطلاعاتی رژیم بعث هم از گروه دهشت‌افکن داعش در عراق پشتیبانی می‌کنند. هنگامی که داعش وارد خاک عراق شد و توانست به زندان‌‌های عراق یورش ببرد، بسیاری از زندانیان سیاسی و شناسنامه‌دار را آزاد کرد، شمار این افراد هم رو به فزونی نهاد.

ج: گروه تروریستی انصارالاسلام:انصارالاسلام، گروه رقیب داعش است و مناطق اصلی نفوذ و فعالیت آن، استان‌‌های نینوا به‌ویژه شهر موصل، کرکوک و صلاح‌الدین است و برگرفته از گروه تروریستی فعال انصارالاسلام در پاکستان است. بنیان‌گذار این جماعت، شخصی به‌نام نجم‌الدین فرج با عنوان «ملاکری کار» است. این گروه به‌عنوان یک جنبش سلفی در ۲۰۰۱ میلادی در کردستان عراق تأسیس شد و قوانین سخت‌گیرانه شریعت را در روستا‌های تحت تسلطشان در اطراف بیاره در شمال شرق حلبچه، در نزدیکی مرز ایران به کار می‌بستند. در آغاز با نام جندالاسلام فعالیت می‌کرد و اعضایش از کُردهایی بودند که در افغانستان جنگیده و زیر پوشش القاعده بودند.

پیش از حمله آمریکا به‌ عراق، این جماعت در روستا‌های ناحیه اورامانات غربی پایگاه‌هایی داشتند. این گروه با نام انصار السُنه در کردستان فعالیت می‌کند. این در حالی است که محل آموزش شبه‌نظامیان گروه انصارالاسلام وزیرستان و کردستان است و در بخش‌هایی از کردستان ایران و عراق، عملیات‌‌های تروریستی انجام می‌دهد. این گروه به شاخ‌های از «فرقه ناجیه» معروف است. این گروه نیز با هدف کلی گروه داعش برای برقراری خلافت موافق است، ولی با ادعای خلافت توسط رهبران داعش مخالف است و آنها را فقط به عنوان یک گروه از مجموعۀ گروه‌‌های مدعی به رسمیت می‌شناسد.

سال گذشته این دو گروه به دلیل اختلاف بر سر اقدام قبلی داعش و اعلام وجود خود به ‌عنوان دولت اسلامی عراق، درگیر جنگ شدند. از زمان آغاز موج جدید شورش‌‌های مسلحانه در دسامبر ۲۰۱۳ در استان الانبار تعداد دیگری از جنگجویان جهادی زیر پرچم جماعت انصارالاسلام رفته‌اند و در این اواخر، این گروه مدعی است که در تصرف تکریت مشارکت داشته است.

به‌تازگی جنگجویان عرب، اُزبک و پاکستانی به گروه انصارالاسلام پیوسته و با عنوان انصارالشام به سوریه اعزام شده‌اند. بیشتر از همه جماعت‌ها در سطح کردستان، نام جماعت انصارالاسلام به‌عنوان جماعتی جهادی مطرح است. یک گروه شبه‌نظامی در عراق موسوم به عسکرالشیخ غازی با انتشار فیلم ویدئویی، خود را از پیروان عبدالرشید غازی معرفی کرده است. عبدالرشید غازی، برادر عبدالعزیز، امام جماعت مسجد لعل پاکستان بود که در عملیات ارتش در سال ۲۰۰۷ کشته شد. براساس این گزارش، یکی از شاخه‌‌های خود را عسکرالشیخ غازی نام‌گذاری کرده است. گفته می‌شود این گروه به‌تازگی در عراق و سوریه فعال شده و عملیات‌‌های تاکتیکی انجام می‌دهد.

د: گروه تروریستی جیش‌المجاهدین(ارتش مجاهدین):سابقۀ این گروه به سال ۲۰۰۳ و اشغال عراق باز می‌گردد. هدف آن، سرنگون کردن حکومت مرکزی عراق است و گرایش شدید ضد شیعه دارد. شواهد اخیر نشان می‌دهد که در رقابت با قدرت‌گیری داعش، این گروه با جماعت انصارالاسلام روابط نزدیکی برقرار کرده است. این شواهد به‌ویژه در مورد همکاری این دو گروه در منطقه کرکوک واضح‌تر است. جیش‌المجاهدین نیز به همکاری با قبایل محلی توجه ویژ‌های می‌کند و به‌نظر می‌رسد که در منطقۀ الکرمه در استان انبار حضور فعالی دارد. در این منطقه بین جیش‌المجاهدین و گروه داعش بر سر بازرسی حمل‌‌و‌نقل مواد مصرفی، تنش شدیدی ایجاد شده، ولی گزارشی در مورد وقوع درگیری‌‌های نظامی بین دو گروه منتشر نشده است.

گروه‌‌های تروریستی داخل سوریه

در ادامه مهم‌ترین گروه‌ها و جماعت‌‌های جهادی –تکفیری که در سوریه فعالیت می‌‌کنند بررسی می‌شود:

-         جبهه اسلامی آزادیبخش سوریه

این جبهه در سپتامبر 2012 تشکیل شد و متشکل از 20 گروه تروریستی مسلح است. جبهه اسلامی آزادیبخش سوریه گروه‌‌های معارض نزدیک به جماعت اخوان‌المسلمین را در بر می‌گیرد و گروه تروریستی «التوحید» مستقر در حلب مهم‌ترین و برجسته‌ترین گروه تروریستی این جبهه به شمار می‌آید. همچنین شماری از گروه‌‌های جهادی –تکفیری مستقل مانند «گردان‌‌های الفاروق» مستقر در حمص و مناطق نزدیک به مرز‌های ترکیه منتسب به این جبهه هستند.

بسیاری از گروه‌‌های تروریستی جبهه اسلامی آزادیبخش سوریه با «ارتش آزاد سوریه» در ارتباط هستند و این گروه تروریستی از آنها حمایت می‌کند.

-         جبهه النصره

جبهه النصره را تا پیش از معروف شدن داعش باید معروف‌ترین گروه جهادی –تکفیری در سوریه به شمار آورد، اما این معروفیت به این معنا نیست که این گروه بزرگ‌ترین گروه جهادی - تکفیری در این کشور است. این جبهه وابسته به جریان «جهاد جهانی» است و بیعت خود با ایمن الظواهری، رهبر سازمان تروریستی «القاعده» اعلام کره است.

اگرچه درباره این جبهه نقاط ابهام بسیاری وجود دارد، اما گفته شده است که رهبری آن را فردی به نام «ابو محمد الجولانی» بر عهده دارد که در آخرین نوار صوتی پخش‌شده از او گفته است که کمک‌‌های مالی و انسانی از «امارت اسلامی عراق»، شاخه القاعده در عراق دریافت کرده است.

- داعش

گروه دولت اسلامی در عراق و شام که به اختصار داعش خوانده می‌شود در حال حاضر بزرگ‌ترین و قوی‌ترین گروه تروریستی- تکفیری در عراق و سوریه است. در قسمت مربوط به عراق به شرایط این گروه اشاره شد.

ارزیابی وضعیت کنونی گروه‌‌های تکفیری در عراق و سوریه

گروه‌‌های تروریستی در عراق وضعیت بغرنجی دارند. زمانی که از این گروه‌ها نامی برده می‌شود منظور تمامی گروه‌ها به رهبری داعش است. با توجه به حمله ارتش عراق در هفته‌‌های گذشته به شهر بیجی بزرگ‌ترین پالایشگاه عراق که در تصرف داعش بود آزاد شد و بدین‌گونه بزرگ‌ترین منبع مالی تروریست‌ها از بین رفت. از سوی دیگر حمله ارتش و نیرو‌های مردمی عراق به شهر آمرلی و شکستن محاصره این شهر روحیه تروریست‌‌های داعش را از بین برد. پیشمرگ‌‌های کرد و مبارزان شیعه توانستند، شهر آمرلی را پس از آن که دو ماه توسط نیرو‌های داعش محاصره شده بود، آزاد کنند. صحنه‌‌های نبرد آمرلی و سلیمان بیگ، پنجر‌های را به سمت همکاری میان مبارزان کرد، ارتش عراق و مبارزان شیعه برای مبارزه با نیرو‌های داعش، گشود. این درحالی است که یکی از نیرو‌های پلیس عراق و مبارزان کرد درباره نقش مشاور‌های ایرانی‌ها به آنها برای مبارزه با داعش اذعان نموده‌اند.

از سوی دیگر آزادسازی شهر جرف الصخر معادلات بازی در عراق را به زیان داعش تغییر داده است. شهر "جرف الصخر" یک منطقه راهبردی و مهم در شمال استان بابل و جنوب بغداد است که در عملیات عاشورا آزاد شد. بازپس‌گیری این شهر مهم به معنای حفظ امنیت جنوب عراق و امن شدن خطوط ارتباطی بغداد با استان‌‌های جنوبی بود. از سوی دیگر حساسیت جرف الصخر به این دلیل است که از یک سو به فرودگاه بغداد و از سوی دیگر به فرات میانی می‌رسد و در نهایت به دلیل نزدیکی به کربلای معلی از اهمیت بسیاری برخوردار است.

همچنین ارتش عراق منطقه جلولا و برخی از قسمت‌‌های استان صلاح‌الدین را آزاد کرده است. از دیگر دستاورد‌های جدید نیرو‌های دولتی، در هم شکستن محاصره شهر «بلد» توسط داعش بود. این محاصره از هفت ماه قبل آغاز شده و طی این مدت تروریست‌ها قصد داشتند از سه محور وارد این شهر شوند، اما موفق نشدند و بالاخره مجبور شدند از محاصره دست بکشند. نیرو‌های ارتش عراق همچنین توانستند بر منطقه سیدغریب بین شهر‌های «بلد» و «دجیل» در جنوب استان صلاح‌الدین سیطره یابند و این منطقه را از حضور عناصر تروریستی داعش پاکسازی کنند. با سیطره نیرو‌های عراقی به منطقه «سید غریب» خط ارتباطی اصلی تروریست‌ها قطع شد.

در همین راستا نیرو‌های ارتش عراق آماده ورود به منطقه «تل‌الذهب» در جنوب استان صلاح‌الدین می‌شوند تا مناطق جنوب تکریت را از تروریست‌ها پاکسازی کنند. نخست‌وزیر عراق نیز با اشاره به اینکه نیرو‌های عراقی آزادسازی مناطق نزدیک به موصل را آغاز کرده‌اند اعلام کرد که دستور تشکیل ستاد فرماندهی عملیات آزادسازی استان نینوا از چنگال گروه تروریستی داعش را صادر کرده است.

بنابراین همانگونه که بررسی شد گروه‌‌های تکفیری در عراق به پایان عمر خود رسیده‌اند و با توجه به اینکه حامیان این گروه‌ها نیز از آن‌ها قطع امید کرده‌اند دیگر نباید انتظار تقویت دوباره داعش و سایر تکفیری‌ها در عراق را داشت و وضعیت آن‌ها در شرایط کنونی در عراق را می‌توان در یک کلمه یعنی«اضمحلال» بیان کرد.

اما در سوریه وضعیت گروه‌‌های تروریستی به مراتب بدتر است. در شرایط کنونی، داعش از تمامی مناطق عقب‌نشینی کرده و تمرکز خود را در استان شرقی الرقه متمرکز کرده و این شهر را به عنوان مرکز خلافت خود تعیین کرده است. انتخاب این شهر به عنوان مرکز داعش به این دلیل است که حکومت عباسیان به مدت 7 سال این شهر را به عنوان مرکز خلافت خود تعیین کرده بود. داعش در الرقه نیز چندان نمی‌تواند ادامه دهد؛ چراکه نیرو‌های ائتلاف بین‌المللی به اصطلاح ضد داعش که بسیاری از اعضای آن از حامیان و بانیان دیروز داعش بوده‌اند در روز‌‌های اخیر حملاتی را علیه این شهر انجام داده‌اند و ارتش سوریه نیز برخی از مواضع داعش را هدف قرار داده است و داعش در لاک کاملاً دفاعی فرو رفته است. اما بیشترین درگیری در شهر حلب وجود دارد. در این شهر که نیرو‌های داعش و دیگر گروه‌‌های تروریستی و جبهه النصره وجود دارند توسط ارتش سوریه کاملاً به محاصره درآمده‌اند. دی میستورا نماینده سازمان ملل در همین راستا خواستار آتش بس در حلب شده است و گروه‌‌های مخالف و تروریست که شکست را در یک قدمی خود می‌بینند این طرح را پذیرفته اند.

در دیگر مناطق سوریه نیز گروه‌‌های تروریستی تمامی مواضع مهم را از دست داده‌اند و تنها دست برتر را در شهر کوبانی داشتند که آن هم با مقاومت شجاعانه مردم این شهر ناچار به عقب‌نشینی شده‌اند.

در پایان می‌توان وضعیت گروه‌‌های تروریستی مستقر در عراق و سوریه را بسیار ضعیف تفسیر کرد؛ چراکه این گروه‌ها در مقطعی که به عنوان ابزاری در دست قدرت‌‌های جهانی عمل می‌کردند توان مقابله با ارتش عراق و سوریه به صورت نسبی را داشتند، اما در شرایط کنونی که حامیان آنها این گروه‌ها را تنها گذاشته‌اند دیگر نمی‌توان آیند‌ه‌ای برای آن‌ها متصور بود.

منبع : هدایت 154