واقعه۱۷شهریور که به علت کشتار بی‌رحمانه مردم معترض توسط رژیم پهلوی «جمعه سیاه» لقب گرفت، ابعاد مفهومی و ایدئولوژیکی بسیاری را متأثر از گفتمان انقلاب اسلامی به فعلیت رسانید که در مسیر پیروزی نهایی آن مؤثر افتاد. همین مفاهیم ایدئولوژیک در ادوار مختلف مورد واکاوی دقیق ضدانقلاب قرار گرفت و به اَشکال گوناگون مورد تعرض فکری و سیاسی واقع شد که دامنه آن تا به امروز گسترده است:

۱- دشمن شناسی و قطع ید امریکا: حادثه ۱۷شهریور۱۳۵۷با استعفای جمشید آموزگار از نخست وزیری، مأمور شدن شریف امامی به دستور مستقیم کاخ سفید برای تشکیل کابینه و تحقق دگرباره سیاست‌های امریکا در ایران مصادف شد اما چرا آنچه شریف امامی مبنی بر اصلاحات ظاهری و آشتی دولت و ملت و تعدیل ارتباط با روحانیت در دستور کار داشت- فارغ از گسست مردم از رژیم- مورد پذیرش یا حداقل آرام‌سازی اجتماع قرار نگرفت؟ استقلال‌خواهی و اراده ملت بر قطع‌الید کردن اغیار به ویژه امریکا از مسائل داخلی ایران، پیامی بود که مردم با رهبری امام‌خمینی (ره) درصدد تفهیم آن به استکبار بودند. امروزه دشمنان بیرونی و بازاندیشان انقلاب اسلامی در داخل، مجدد درصدد آن هستند تا با چالش مفهومی و مصداقی در بُعد غرب‌ستیزی گفتمان انقلاب اسلامی، زمینه را برای ورود گفتمان‌های جایگزین آماده نمایند که در استحاله سیاسی نظام جمهوری اسلامی نقش محوری دارد. طرح مجدد آشتی ملی از سوی حصرنشینان، تکثر گفتمانی از موضع برابر و لزوم چند قطبی در جامعه، نمونه این گفتمان‌سازی هاست. 
۲- آگاهی و بصیرت سیاسی: در شرایط برانگیختگی اجتماعی آن زمان شناخت مکر پهلوی، دولت شریف امامی و اربابان امریکایی‌شان، کاری سهل و ساده نبود. امام (ره) با افشای پشت پرده سیاست‌های مقطعی و عوام‌فریبانه شریف امامی، موجب بصیرت جمعی، شناخت ابعاد حیلت دشمن و مانع از توقف جریان انقلاب گردید. یکی دیگر از مصادیق مردم فریبی در واقعه۱۷شهریور طرح این شائبه بود که مردم از پهلوی گسسته‌اند نه از سلطنت و بدینوسیله سعی در خاموش‌سازی جریان نوبیدار انقلاب می‌شد. روزنامه لوموند فرانسه پس از واقعه۱۷شهریور به نقل از یک تحلیلگر امریکایی نوشت: «ایران نشان داده است نیروی حاکم را نمی‌خواهد، اما مشخصاً نمی‌توان گفت: چه می‌خواهد؟!» لیک تحلیل شعارهایی، چون «یا مرگ یا خمینی»، «حزب فقط حزب الله/ رهبر فقط روح‌الله» و امثال آن که از روش‌های معتبر زبان شناسی 
تاریخی- سیاسی است، نشان می‌دهد مردم هم به آنچه نمی‌خواستند آگاه بودند و هم در آنچه می‌خواستند هوشیار و بصیر.
ظرفیت و پتانسیل موجود در بصیرت انقلابی، موجب گردید تا بصیرت زدایی از ساختار انقلاب با استراتژی‌هایی چون: مفهوم‌سازی حول بصیرت سیاسی با واژگان تندروی، بدبینی، افراطی‌گرایی، سیاه نگری و مانند آن و تحریف یا بازتعریف حقایق تاریخی از دیرباز تاکنون از اولویت‌های ضدانقلاب قرارگیرد. 
۳- جهاد، تجهد و حرکت میدانی: با بیانیه امام (ره) علیه دولت شریف امامی و طرح آشتی ملی، اولین اقدام مردم «تشدید حرکت‌های میدانی و روشنگری» جهت سرنگونی رژیم و پیروزی انقلاب اسلامی بود. در برهه کنونی نیز که دشمن با همان ترفند‌ها سعی در توقف مسیر پیش رونده انقلاب اسلامی و انحراف آن دارد و با ظاهرسازی، مسیر برجامیزه کردن ایران، توقف جهاد علمی و سازندگی و... و سپس تشدید تحریم و فشار‌های اقتصادی را در پیش گرفته است، جهد و جهاد در میادین اقتصاد، فرهنگ و سیاست در بعد فکری و عملی جهت خنثی‌سازی مکر دشمن از ضروریات است که رهبری بار‌ها با عنوان جهاد کبیر از آن یاد کرده‌اند. 
۴- جمهوری و مردم سالاری: جایگاه مردم در نظام اسلامی از منظر امام راحل به حدی بود که کل ارکان اجرایی و حکومتی را یک سو و مردم را در سوی دیگر در تعامل و تعادل در راستای یکدیگر قرار می‌دادند، صد البته بدون اصالت دادن به مفاهیم دموکراسی و پوپولیست!
در واقعه۱۷شهریور رژیم‌پهلوی، دولت شریف‌امامی و کاخ سفید، چون مثلث فریب به دور ایران سعی در کنترلیزه کردن شرایط و مهار نیروی انقلابی داشتند و در حالی که به اصلاح روابط خود با مردم تظاهر می‌کردند، از سوی دیگر تشدید سرکوب را در دستور کار داشتند که اوج آن در جمعه سیاه رخ نمود. امروز نیز دشمنِ دیرین به دنبال تقلیل قدرت انقلاب اسلامی و مهار آن از مجرای همان استراتژی شوک و بهت است که بار‌ها به اشکال مختلف آن را پیاده‌سازی کرده و از آن جهت که به خوبی از پایگاه مردم در نظام‌جمهوری اسلامی باخبر است، نقاب مردم‌دوستی بر چهره می‌زند و در پشت آن، حصار فشار‌های اقتصادی بر ملت ایران را تنگ‌تر می‌کند تا بدان جا که حتی در مقابل اعتراض نمایندگان ایران در دادگاه لاهه نسبت به سیاست‌های ظالمانه تحریمی، بی‌تفاوتی پیشه کرده و پاسخی نمی‌دهد!
تلاش جهت انحراف مفهوم مردم در انقلاب اسلامی از مفهوم عام «ملت» به معنای انتزاعی «خلق ایران» و سپس انزوای ایران از سایر ملت‌های مسلمان و نیز فعال کردن گروه‌های تروریستی خلق گرا و... نیز از دیگر نمونه‌های مکر خصم جهت تضعیف جمهوریت در گفتمان انقلاب اسلامی به عنوان مهم‌ترین رکن است. ۱۷شهریور نطفه مفاهیم استراتژیک بسیاری را در مسیر انقلاب اسلامی پی‌ریزی کرده و عاملیت بخشید که اتحاد ملی، ایستادگی، حرکت رو به آینده، دشمن‌شناسی، ناپایداری ظلم و شکست تئوری سازش در مقابل آن، چیرگی جنبه الهی بر جوانب مادی و... از دیگر مفاهیم قابل فهم از این واقعه مهم است که در میعادگاه انقلاب اسلامی حیات یافت و امروز رسالت نگهداری و بلوغ آن بر دوش ماست. با شناخت ابعاد و دستاورد‌های مختلف وقایعی چون۱۷شهریور می‌توان با گذشت بیش از چهار دهه از انقلاب، همچنان مسیریابی کرد، از اشتباهات تاریخی دور ماند و تاریخ ساز شد.
منبع: روزنامه جوان