گرامیداشت روزهای نیمه نخست اسفند 1357 به عنوان روزهای ابتدایی ورود امام به قم پس از یک تبعید 15 ساله، تنها یادآور یک واقعه ساده نیست؛ بلکه یادآوری یک فرهنگ عظیم در تاریخ انقلاب اسلامی است، فرهنگ اصیلِ خمینی کبیر که حماسه جاویدان خود را با مردم انقلابی قم آغاز کرد.

 پس از وقوعِ انقلاب اسلامی، اقدامات متعددی از سوی امام راحل عظیم‌الشأن به عنوان بنیانگذار انقلاب انجام گرفت. برخی از این اقدامات را می‌توان به عنوان نخستین اقدامات حکومت اسلامی بررسی و مرور کرد، اقداماتی مانند تشکیل دولت موقت برای ساماندهی نسبی اوضاع.

در این میان و به عنوان یکی از همین اقدامات در همان روزهای آغاز حکومت اسلامی، می‌توان به تصمیم و تدبیر امام برای مهاجرت به قُم و انتخاب این شهر برای سکونت اشاره کرد؛ اقدامی که در نخستین روزهای اسفندماه 1357 محقق شد و انصافاً که مردم قم هم استقبال شایانی از امام خود انجام دادند.

این تصمیم از آن نظر بود که حضرت روح‌الله، خود را از قم می‌دانست و به این شهر تعلق خاطر داشت؛ چراکه قم، شهر علم و اجتهاد و کانون اصلی انقلاب اسلامی محسوب می‌شد و برپایی مبارزه‌ها علیه رژیم پهلوی و وقوع انقلاب اسلامی، به نوعی از آن شهر آغاز شده بود.

امام همان گونه که در بدو ورود به ایران با یک تصمیم معنادار، بهشت زهرا را برای سخنرانی خود برگزید، این بار هم برای سخنرانی در نزد مردم انقلابی و بصیر قم، به مدرسه فیضیه رفت تا به نوعی فجایع رژیم پهلوی، به‌ویژه علیه طلاب حوزه‌های علمیه، برای همگان یادآوری شود.

سخنرانی امام با نام و یاد خدا و تشکر از عواطف ملت ایران آغاز می‌شود و اینطور ادامه می‌یابد: «من شما ملت رنج‌دیده را فراموش نمی‌کنم؛ من از عهده تشکر شما بر نمی‌آیم؛ من از خدای تبارک و تعالی، سلامت و سعادت ملت ایران را خواستارم».

ایشان در ادامه می‌فرمایند: «من قبلاً گفته بودم که از قم، علم منتشر مى‏شود؛ از قم، قدرت منتشر شد؛ قم، نمونه بود و من مفتخرم که در قم هستم. من 15 سال، یا قدرى بیشتر، از شما دور بودم؛ لکن دلم اینجا بود ...».

تصمیم امام برای سکونت در قم البته موجب ایجاد شایعاتی هم شد، شایعاتی که دشمنان انقلاب اسلامی آن را دامن می‌زدند و بر این نکته تأکید می‌کردند که ترک پایتخت توسط امام و سکونت در قم، نشانه جدایی دین از سیاست است و امام به حضور روحانیون در رأس حکومت معتقد نیست، شایعه‌ای که البته حضرت امام در عمل، به آن پاسخ دادند؛ چراکه در مدت حدود 11 ماه سکونت امام در قم، اقدامات متعدد سیاسی از جمله بسترسازی برای برگزاری رفراندوم تعیین نظام سیاسی کشور با رای مستقیم مردم در 12 فروردین 1358، صدور حکم تشکیل مجلس شورای اسلامی، پیگیری تشکیل خبرگان قانون اساسی و فراهم کردن زمینه برای تصویب قانون اساسی کشور با رأی مردم، تأسیس نهادهای انقلابی مانند کمیته امداد امام خمینی، جهاد سازندگی یا افتتاح حساب 100 امام مربوط به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی برای کمک به نیازمندان، با اشراف و نظارت عالیه حضرت روح الله محقق شد.

البته بیش و پیش از این هم کاملا مشخص بود که بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی، تفکر جدایی دین از سیاست را اصلاً قبول ندارند و این نکته بارها بر زبان و قلم ایشان جاری شده بود و از آن جمله است: «اینکه می‌گویند باید دیانت از سیاست جدا باشد و علماى اسلام در امور اجتماعى و سیاسى دخالت نکنند را استعمارگران گفته و شایع کرده‌‏اند. مگر زمان پیغمبر اکرم(ص) سیاست از دیانت جدا بود؟ مگر در آن دوره عده‏اى روحانى بودند و عده‌ی دیگر، سیاست‌مدار و زمامدار؟»

سکونت امام در قُم به نخستین سال خود نزدیک می‌شد که ابتلای ایشان به بیماری قلبی و کمبود امکانات لازم برای درمان موجب شد تا در دوم بهمن 1358، ایشان را به تهران منتقل کنند، البته شرایط نشان می‌دهد که امام تصمیم داشتند تا پس از درمان مجدداً به قم بازگردند، اما تصمیم پزشکان معالج مبنی بر ضرورت سکونت ایشان در منطقه‌ای خوش آب و هوا در تهران و در میان گذاشتن این تصمیم با ایشان، موجب شد تا معظم له به این دستور پزشکی تمکین کنند؛ اما خاطرات یاران نزدیک امام نشان می‌دهد که یاد قُم، همواره با ایشان و به تعبیر خودشان، دلشان آن جا بود. برخی از این یاوران انقلاب نقل می‌کنند که در روزهای پایانی سال 1358 و اوایل سال 1359 و در حالی که ایشان از محل سکونت خود در تهران به دلیل نمای طاغوتی منزل راضی نبودند و وقتی اطرافیان، اصرار ایشان را مبنی بر ضرورت تهیه منزلی ساده‌تر، جدی نمی گیرند؛ معظم له تهدید می‌کنند که اگر تا 48 ساعت، منزلی مناسب و ساده برایشان پیدا نشود، باز هم به قم مراجعت خواهند کرد، تهدیدی که البته موثر واقع شد و محل سکونتشان به جماران نقل مکان کرد.

این‌گونه است که باید گفت دو بعد بسیار مهم «توجه به خاستگاه انقلاب اسلامی و اهمیت علم و اجتهاد» در کنار «مردمی بودن و دوری از تشریفات»، تا لحظات پایانی حیات نورانی امام خمینی با ایشان ماند و همین امر هم موجب شده است تا نه تنها ایرانیان، بلکه جهانیان نیز در برابر شکوه و عظمت خمینی کبیر، سر تسلیم فرود آورند و بر نقش بی‌بدیل ایشان در به ثمر رسیدن انقلاب شکوهمند اسلامی اذعان کنند.

اکنون می‌توان به این نکته اشاره داشت که گرامیداشت روزهای نیمه نخست اسفند 1357 به عنوان روزهای ابتدایی ورود امام به قم پس از یک تبعید 15 ساله، تنها یادآور یک واقعه ساده نیست؛ بلکه یادآوری یک فرهنگ عظیم در تاریخ انقلاب اسلامی است، فرهنگ اصیلِ خمینی کبیر که حماسه جاویدان خود را با مردم انقلابی قم آغاز کرد و البته با همه مردم ایران و به تعبیر دقیق‌تر، با همه آزادیخواهان جهان ادامه داد و آن را به حماسه شکوهمند انقلاب اسلامی رساند، حماسه‌ای که تا ابد، مشتاقان کوی دوست را به راه هدایت و عدالت فرا می‌خواند.

====================

قم - حسن شیخ حائری

====================

فارس