در آثار برخی از نویسندگان از رقابت سیاسی و مشارکت سیاسی معمولا به طور همزاد یاد شده و بین آنها تمایزی منظور نمی شود ، یکی لازمه دیگری دانسته در برخی از جاها نیز رقابت سیاسی مصداق مشارکت سیاسی به حساب آمده .اما لازم است در بحث از رقابت سیاسی به مشارکت سیاسی نیز در حد تبیین ارتباط دو مقوله اشاره شود تا مفهوم رقابت سیاسی روشن گردد .

مفهوم رقابت سیاسی

 با همه  تفاسیری که اشاره شد  اگر بخواهیم  تعریفی عرفی و منطقی از این مقوله ارائه دهیم می توان گفت:

«هر نوع اقدام داوطلبانه موفق یا ناموفق ، سازمان یافته ، بی سازمان ، مقطعی یا دائمی و ... به صورت قانونی یا غیرقانونی به منظور کسب قدرت را رقابت سیاسی به مفهوم ذاتی آن می گویند.»

در بررسی و مداقه پیرامون رقابت سیاسی می توان به انواع و اقسام الگوهای رقابت سیاسی دست یافت . اما از آن جا  تشریح کامل این بحث  نیاز مند تحقیق مفصلی است  . نگارنده در صدد است به به صورت گذرا و در حد این نوشته جهت تنویر افکار عمومی ضمن معرفی دو الگو به طور اجمال بررسی نماید.

الگوهای رقابت

بر مبنای تعریف ارائه شده از رقابت  از لحاظ نظری دو الگوی رقابت در جامعه شناسی قابل شناسایی می باشد :

الف)الگوی رقابت در چارچوب نظام سیاسی

ب)الگوی رقابتی با نظام سیاسی

در الگوی اول  برای رقابت سیاسی حد ومرزی وجود دارد که بازیگران سیاسی امکان تجاوز به ماورای آن را ندارند و این حدود همان چارچوبی را تشکیل می دهد که رقابت در درون آن ا نجام می گیرد و چنین رقابتی بیش از پیش استحکام چارچوب نظام را بیشترمی کند  .به عبارتی الگوی رقابت در چارچوب نظام سیاسی مطلوب ترین مدلی است که در حال حاضردرنظام اسلامی مبتنی بر مردم سالاری دینی است سنخیت پیدا می کند

ویژگی الگوی دوم که با خصوصیات مبارزه با رژیم سیاسی و خصایل اپوزیسیون برانداز و غیر قانونی مطابقت کامل دارد آن است که در چنین الگویی حیطه رقابت سیاسی آن قدر باز و وسیع است که کلیه ابعاد زندگی سیاسی را شامل می گردد. در این الگو رقبای سیاسی هیچ گونه خطوط قرمز ، محدودیت و مرزی را برای خود نمی شناسند  رقابت در این حالت جنبه تمامیت خواهی دارد که حاصلی جز تلاطم بنیان های سیاسی جامعه، فروپاشی کلیت نظام سیاسی، وتحمیل هزینه های مادی و معنوی به دنبال ندارد .

اما آن چه مایه ی تاسف است این که  امروز ما در عرصه رقابت های سیاسی میان نامزد های یازدهمین دوره ریاست جمهوری شاهد هستیم که برخی از کاندیداها جهت موج سواری  و همراه کردن بخشی از افکار عمومی با خود ،   شیوه رقابت سیاسی در نظام های لیبرلی  را که رسیدن به هدف ، هر وسیله ای را توجیه می کند متوسل می شوند . حتی در برخی موارد موفقیت ها و افتخارات نظام اسلامی در بیش از سه دهه گذشته را به باد انتقاد گرفته اند که این امر دور از انصاف و جوانمردی است .

جهت روشن تر شدن موضوع بیاناتی از حضرت امام خامنه ای را که خطاب به نامزدهای ریاست جمهوری فرموده اند بیان می کنیم :

*فضاى انتخابات بايد سالم باشد. ..كارشكنى نسبت به ديگران، لجن‌پراكنى عليه اين نامزد يا آن نامزد، بدگويى كردن و افشاگريهاى بى‌پايه و اساس نسبت به اشخاص، همه اينها كارهاى ممنوع و ضدّ ارزش و خلاف مشى جمهورى اسلامى و خلاف حق است. از اين كارها اجتناب كنند.

*اختلاف نظرها نباید موجب بروز كدورت شود.

*انتخابات در كشور ما بايد مسابقه‌اى براى خدمت باشد، نه مسابقه‌اى براى كسب قدرت. انتخابات اسلامى اين‌گونه است .

*آقايانی كه در تلويزيون به عنوان نامزد ظاهر مي شوند و حرف مي زنند، وظائف سنگينی دارند؛ آنها هم بايد مراقب باشند. حرفی كه می زنند بايد واقعی، صميمی، متكی به اطلاعات درست و برآمده‌ی از زبان صادق و راستگو باشد. اينجور نباشد كه حالا برای اينكه مردم به ما متوجه شوند، همه‌ی آنچه را كه ماورای ما است، تخریب كنيم.

*انسان نمى‌پسندد كه ببیند یك نامزدى، چه در نطق هاى تبلیغاتى، چه در سخنرانى، چه در تلویزیون، چه در غیر تلویزیون، براى اثبات خود متوسل بشود به نفى آن دیگرى.

*من با مناظره و معارضه و گفتگو و انتقاد مخالفتى ندارم؛ اما سعى كنید این در چهارچوبهاى درست شرعى و دینى انجام بگیرد.

*به گونه ای حرف بزنيد كه اگر خرداد سال آينده نوار حرفهای امروزشما را پخش كردند شرمنده نشويد و با بهانه گيری گردن اين و آن نياندازيد.

*لازمه انتقاد، انكار جهات مثبت نيست . بنابراينكسانی كه می خواهند اعتماد مردم را به خود جلب كنند نبايد برنامه ها و كارهای زيرساختی و برجسته ای را كه در اين دولت و دولتهای چند دوره گذشته انجام شده و موجباتپيشرفت كشور را فراهم كرده، انكار كنند.

*نامزدهای محترم از هرچيزی كه می خواهند انتقاد كنند، اما متوجه باشند كه معنای انتقاد، بی انصافی، منفیبافی و سياه نمايی نيست بلكه جوهره انتقاد به معنای عزم و نيت و تلاش برای حلمشكلات و پيمودن راهی پر

افتخار است.

لازم به یاد آوری است علیرغم اتخاذ الگوی اول در جمهوری اسلامی ایران برخی آسیب ها ی موسمی معمولادر ایام انتخابات و رقابت های سیاسی فرصت بروز و ظهور پیدا می کند.  برای برون رفت ا ز این موضوع بایستی تدابیری اندیشیده شود .  به نظر نگارنده مولفه هایی وجود دارد که  بستر سازی رقابت ها ی سیاسی  در چارچوب نظام را میسر و نهادینه می کنند که به آنها اشاره می کنم

مولفه های بسترساز رقابت در چارچوب نظام

الف) به طور طبیعی موفقیت و تعالی هر پدیده سیاسی و اجتماعی ملتزم وجود یک بستر غنی فرهنگی است که در صورت فقدان آن انتظار شکل یک پدیده واهی و بی دلیل است . در کشور ما هرچند برخی خلا ها به خصوص در زمینه های فرهنگی ( چه در سطح آموزش وپرورش و چه سطح  آموزش عالی ) به نوعی احساس می شود اما با یک برنامه ریزی کلان وهمسو می توان این مولفه های فرهنگی در درون افراد جامعه نهادینه را ساخت .

ب)در حال حاضر به شدت نیازمند آ ن هستیم که با اصلا ح اذهان نخبگان و متفکران دانشگاهی زمینه توجه هر چه بیشتر به الگوهای بومی و مذهبی را فراهم شود . نخبه پروری سیاسی آن هم با مدنظر قرار دادن الگوهای موردنظر ملی وارزشی در چنین عرصه هایی بسیار راهگشا و سودمند است .

ج) یکی از مقوله هایی  که در برخی از عرصه های دیگر زندگی اجتماعی ما ایرانیان هنوز خساراتی را بر جای می گذارد عدم اصلاح قوانین مربوطه است . در عرصه رقابت سیاسی و احزاب نیز نیازمند بازتعریف و تدوین قوانین نوین وجامعی هستیم که توجه به آن حائز اهمیت است .

در پایان امیدوارم  رقبای سیاسی با ایجاد پختگی سیاسی لازم در خود ، عرصه قابت های سیاسی را همانگونه که مقام معظم رهبری فرمودند به میدان رقابت برای خدمت  تبدیل کنند.و از هرگونه جنجال و تخریب به جد پرهیز نمایند . چرا که افکار عمومی و مردم فهیم و حماسه ساز  کشور علاوه بر خلق حماسه ای در 24 خرداد ماه به بداخلاقی های سیاسی پاسخ کوبنده ای خواهند داد.