نماز سياسي عبادي جمعه از جمله ارزشهاي بنيادين اسلام است و از نخستين اقدامات پيامبر گرامي اسلام (ص) پس از ورود به مدينه بشمار مي‌رود، رسول‌ خدا (ص) پس از هجرت از مكه به مدينه كه مبناي تاريخ هجري در اسلام قرار گرفت و فصل نويني در حيات سياسي اسلام را رقم زد چند اقدام اساسي را بدون فوت وقت به انجام رسانيد، ساختن مسجد، اقامه نمار جمعه، تأسيس حكومت و نظام سياسي،‌تدوين نخستين قانون اساسي و پايه‌گذاري امت واحده از اين جمله بود. پيامبر اسلام حاكم نظام سياسي مبتني بر دين بود و از طريق نماز جمعه در مسجد با امت واحده سخن مي‌گفت و اين پيوند ناگسستني در شريعت اسلام ماندگار و پايدار ماند. اينك نيز نماز جمعه در اختيار امام و ولي‌امر مسلمين است، ايشان در خطبه‌هاي نماز جمعه مصالح اسلام و مسلمين و تحولات جامعه اسلامي را با امت مرور مي‌كند و مواضع اصولي خودش را بيان مي‌دارد. در شرايط كنوني به تبع دوران رسالت و امامت، نماز جمعه از شئون امام‌المسلمين است، ولي امر مسلمين اقامه نماز جمعه را به نمايندگان خويش تفويض مي‌كند. در نماز جمعه چند اقدام اساسي و حياتي به شرح زیر رخ مي‌دهد:

اقدامات اساسی و حیاتی نماز جمعه

1-اقامه نماز:خداوند در قرآن كريم مي‌فرمايد: مؤمنان كساني هستند كه وقتي در زمين قدرت و مكنت پيدا مي‌كنند نماز به پا مي‌دارند و ارزشهاي ديني را احياء مي‌كنند.

2-آوردگاه همبستگي ملي و مانور حضور مسلمين:مسلمانان در روز جمعه اتحاد و همبستگي اسلامي و ملي خويش را به نمايش مي‌گذارند و از اين طريق رعب و وحشتي در دلهاي كفار و مشركين و منافقين ايجاد مي كنند، اين حضور تماشايي بازدارنده فتنه‌ها و توطئه‌هاي احتمالي دشمنان است .

3-دعوت به تقوا و افزايش ايمان و معرفت: در خطبه‌ اول نماز جمعه نمازگذاران به تقوي و پرهيزگاري دعوت مي‌شوند و بنيه ديني و اخلاقي و ايماني مسلمانان افزايش مي يابد.

4-روشنگري و بصيرت‌افزايي سياسي:خطيب جمعه در خطبه دوم نماز آخرين اوضاع و تحولات داخلي و خارجي مسلمانان و نظام اسلامي را مورد بررسي و تحليل قرار مي دهد، آگاه‌سازي مي‌كند، اطلاعات سياسي و اجتماعي نمازگزاران را روزآمد مي كند،‌ با ارائه تحليل‌ها و مواضع صحيح معيارها و شاخص‌هاي روشن را در اختيار مسلمين قرار مي‌دهد تا بدان وسيله مواضع و عملكرد جريانهاي سياسي و شخصيت‌ها را به ارزيابي بنشيند.

5-افشاگري و هشدار:خطيب جمعه توطئه‌ها و حيله‌هاي دشمنان و دنباله‌هاي فريب‌خورده آنها را بر ملا مي سازد و به آنان هشدار مي‌دهد كه اگر قصد مداخله و بحران‌سازي داشته باشند با پاسخ كوبنده مسلمانان و نظام اسلامي مواجه خواهند شد.

6-دفاع از حقوق و منافع و مصالح مسلمان:امام و رهبر جامعه اسلامي ديده‌بان حكيم مسلمين در دفاع از حقوق مسلمانان و حتي مستضعفان جهان است و بي‌پروا توآم با تدبير در برابر بدخواهان و دشمنان سينه سپر مي كند و هشدار مي دهد.

7-كدورت‌زدايي: مسلمانان با قرار گرفتن در صفوف واحد و به قبله واحد مي‌ايستند و خداي واحد را به راز و نياز مي‌نشيند، آنها با مصاحفه با يكدیگر كدورت‌ها را مي زدايد و محبت و برادر ايماني خود را تحكيم مي‌بخشد، صميميت برآمده از اين اجتماع معنوي جامعه اسلامي را پالايش و منور مي سازد و غبارها، بدگماني‌ها، ترديدها و دشمنی‌ها را از بين مي‌برد.

با اين توصيف امام با امت به درد‌ دل مي‌نشيند و تنها كساني شايسته نيابت از ولي‌ امر مسلمين در اقامه جمعه و جماعت مي باشند كه در ولايت‌مداري و تبيين منويات و مطالبات رهبري گوي سبقت را از همگان ربوده باشند و در عدالت، زهد، تقوي، بينش و بصيرت صحيح سياسي منطبق بر ولي‌ امر مسلمين را جلب نمايند . اما چنانچه  به تدريج خواسته‌هاي نفساني و مواضع شخصي خويش را جايگزين نيابت از رهبري سازند، در چنين صورتي اصل نيابت برهم مي خورد و ادامه كار او در اقامه نماز جمعه نقض غرض تلقي مي‌شود.

نماز جمعه تهران يادآور خطبه‌هاي بليغ و رساي برخي شخصيت‌ها در دوران دفاع مقدس مي باشد، تحليل و اطلاع‌رساني نسبت به حوادث دفاع مقدس و بررسي تحولات منطقه‌اي و بين‌المللي و وضعيت شناسي تقابل اسلام و كفر و نظام سلطه‌گر با نظام اسلامي ايران به روشنگري افكار عمومي منجر مي گشت، افشاگري، دشمن‌شناسي، دشمن‌ستيزي، احياي ارزشهاي اسلامي و انقلابي به نوبه خود فضاي كشور را با معنويت و بصيرت آميخته بود.

اين روند در دوران سازندگي در برخي خطبه‌هاي نماز جمعه سير نزولي پيدا كرد و تعريف و تمجيدها از دولت و دولتمردان محور ثابت مباحث قرار گرفت، در دولت اصلاحات نيز در برخي موارد سنگری برای پشتیبانی از دولتمردان تبدیل گشت و حمایت از اصلاح طلبان روز به روز علني‌تر و جدي‌تر مي شد، در ماجراي تلخ و خسارت‌بار فتنه 88 برخي از خطبا شأن نماز جمعه را  نگاه نداشتند و بدين واسطه با اجماع و اتفاقي نانوشته توسط ستاد نماز جمعه و نخبگان و عموم مردم از اقامه نماز جمعه باز داشته شد.

در اين زمينه چند ملاحظه قابل توجه مي‌نمايد:

1- مقام معظم رهبري آشكارا تصريح كردند كه با آقاي هاشمي رفسنجاني در ابعاد مختلف اختلاف‌ ظردارند بديهي است اختلاف نظر با ولي امر مسلمين موجب سلب مشروعيت مواضع خواهد شد آن هم در امر سياسي عبادي اقامه نماز جمعه.

2- زماني كه امام جمعه در يك طرف منازعه و پيشتاز جبهه معترض مي‌گردد بديهي نمازگزاران در عدالت او و سلامت مواضع وي ترديد نمايند همين ترديد موجب پرهيز از اقتدا به امام جمعه مي‌گردد و نمي‌توان مردم را به اجبار متقاعد به اقتدا نمود و يا صحنه نماز جمعه را عرصه صف‌بندي مخالفان و موافقان امام جمعه قرار داده و بدين‌وسيله خوراك تبليغاتي رسانه‌هاي بيگانه را فراهم كرد.

3- در خطبه‌هاي آقاي هاشمي رفسنجاني در ايام فتنه 88 مصالح نظام و منافع ملي خدشه‌دار شد.

4- در اين خطبه‌هاي دشمن شادكن، بهانه و رسانه‌هاي بيگانه براي فشار بر نظام فراهم گرديد.دوستان ناراحت و دشمنان خوشحال شدند، مهمترين گواه بر اين واقعيت شعارهاي مردم در حماسه ماندگار 9 دي مي باشد.

5- تأثير خطبه‌هاي آقاي هاشمي در تحريك آشوبگران غير قابل انكار بود.

6- آقاي هاشمي حتي بعدها كه ماهيت براندازانه اقدام سران فتنه بر همگان آشكار شد و حتي عوام نيز بدان پي‌بردند و از حمايت سران فتنه منصرف شدند بارها اصرار ورزيدند كه نظرات من همان پيشنهادهاي مطرح شده در خطبه‌هاي نماز جمعه است.

با اين توصيف اكنون نيز شرايط تغيير نكرده است، فتنه‌گران ابراز ندامت نكردند و حاضر به تمكين آراء مردم نيستند. آقاي هاشمي رفسنجاني همچنان بر نظرات خود در ماجراي حوادث پس از انتخابات 88 اصرار دارد و حتي يك بار هم از آنها برائت نجسته است، مردم خداجوي تهران و نمازگزاران نسبت به بازگشت ايشان به نماز جمعه تمايل نشان نداده‌اند، نخبگان و نيروهاي انقلاب مخالف بازگشت ايشان به نماز جمعه هستند در عين حال برخي اصلاح‌طلبان ماجراجو گاه و بيگاه بازگشت آقاي هاشمي را به نماز جمعه مطرح مي‌كنند آنان دلسوز آقاي هاشمي نيستند بلكه مي‌خواهند ايشان را سپر بلاي خود سازند، و از ايشان استفاده ابزاري بكنند،‌ بديهي است هوشيار سياسي آقاي هاشمي اين حربه را از دست چنين افرادي مي گيرد و قرار گرفتن پشت سر ولي امر مسلمين و در كنار نيروهاي ارزشي و ولايي بهترين دستاورد براي ايشان خواهد بود.