نویسنده: مریم باباعلی

چکیده

بیداری اسلامی که تلاش جوامع در راستای احقاق حقوق ازدست رفته ی خود وایجاد تحولات اجتماعی ,سیاسی ,فرهنگی بامحوریت اسلام بوجود آمده است در امتدادانقلاب اسلامی ایران بوده ومسلمااین حرکت درآینده هم ادامه خواهد یافت.  

انقلاب اسلامی را باید محصول مبارزه تاریخی یک ملت دانست وباید گفت سرتاسر مبازرات ملت ایران مقابله با سلطه جویی وسلطه گری بیگانه بود.بیداری اسلامی باعث شد تا اسلام گرایان دوباره خودرابازیابند وهم اکنون تبدیل به قدرت تاثیر گذاری شوند.چرا که بیداری اسلامی در واقع باعث شنیده شدن صدای اسلام در ممالکی است که حاکمان به اصطلاح مسلمان آن دینشان را زیر پا گذاشته و اسلام را از صحنه سیاسی کشورشان حذف کرده بودند.

آنچه در کشورهای اسلامی عموما در خاورمیانه دراین سالهای اخیر گذشت در واقع ریشه در وقایع چندین دهه ظلم وفساد ووابستگی دارد که ناگهان مقابله با آن ظهور وبروز یافته است این انفجار عمومی برضدسلطه ظالمانه غرب را بعضی بهارعربی وعده ای بیداری انسانی وبعضی دیگر شورش های کور گفته اند.درحالی که این خیزش مردم جز دفاع از هویت دینی ,استقلال ,آزادی وقطع نفوذ وسلطه بیگانگان وکفار چیز دیگری نیست وباید گفت بیداری اسلامی تحقق یافته است.

این حرکت عظیم که در آغاز شکوفایی خود قرارداردنیاز به الزاماتی برای امتداد می باشد که مهمترین آن ضرورت وحدت اسلامی ,وجود رهبری قوی,هدایت وتقویت قیام مردم ,دشمن شناسی,هوشیاری در قبال توطئه های فرقه ای مذهبی و قومی,فهم وآگاهی وآشنایی با تجربیات سایر احیاگران,حفظ دستاوردهاباایمان اسلامی می باشد.

 کلید واژه:

بیداری-   اسلامی-  امتداد -  الزامات- انقلاب- ایمان- رهبری

مقدمه

بیداری اسلامی مبین نابودی ارزش های غربی است چراکه قیام های مردم منطقه نشان داد مردم دیگر از نبود اسلام دربین زمامداران خودخسته شده اند لذا برای احیای ارزش های دینی خود با الگوگرفتن از انقلاب اسلامی ایران اقدام به سرنگونی نظام های دیکتاتوری خود کردند که این حرکت همچنان ادامه دارد.بیداری اسلامی در آغاز پیدایی خود بیشتر واکنشی احساسی به غرب بود اما این جریان به اینجا ختم نشد بلکه با نفوذبیشتر مدرنیته در کشورهای اسلامی ابعادتازه ای پیداکرد. بیداری اسلامی یک عامل اساسی دارد وآن هم مواجهه جهان اسلام باغرب, مدرنیته  و دستاوردهای آن است.

کشورهای اسلامی بعداز سالهای طولانی که در غفلت بودند حالامقداری روبه بیداری گذاشتند واسلام را آنطورکه هست بشناسندو درمقابل ظلم وستم بایستند.وبرای رسیدن به یک حکومت اسلامی باید الزاماتی را انجام بدهند.

بیداری اسلامی که درمسیر تحول اجتماعی وسیاسی کشورها گام برمی دارد یک پدیده منطقه تاثیرگذاراست. طبیعی است که به اتخاذ تدابیری والزاماتی می ورزد. دراین راستا هم پرداختن به آسیب ها آینده ضروری است هم توجه به الزامات چشم انداز وسیعی را دراختیار تصمیم گیران بیداری اسلامی قرارخواهدداد.

الزامات به این معنا که هر قیام وهدفی نیاز به ابزار ولزوماتی داردکه حرکت عظیم بیداری اسلامی برای امتدادباید ازاین ابزارها استفاده کند.

ازمنظر مقام معظم رهبری ۵منظر لزوم  "حفظ مرجعیت پایگاههای دینی " ترسیم هدف بلند مدت " پرهیز از تجربه تلخ "دل خوش کردن به وعده های غرب "هوشیاری درقبال توطئه ایجاددرگیری خونین فرقه ای –مذهبی وقومی وفراموش نکردن موضوع فلسطین بعنوان شاخص ومحک نهضت ها.[۱]

دراین مقاله درنظرداریم بررسی کنیم  برای امتدادبیداری اسلامی چه الزاماتی وجود دارد.

ابعاد بیداری اسلامی

حقیقت و ماهیت بیداری اسلامی

بیداری اسلامی در حقیقت زنده شدن دوباره‌ی یک ملت در پرتوی اسلام اصیل و تجدید حیات اسلام است که در پناه آن، استقلال، عدالت و همه‌ی آموزه‌ها و ارزش‌های متعالی الهی، بار دیگر زنده می‌شود و حیات می‌یابد. در واقع ماهیت بیداری اسلامی بر محوریت اسلام است و در این فرآیند، ملت‌ها در پی پیدا کردن نقش واقعی خود و پاسخ دادن به ندای فطری خود هستند. آن‌ها می‌خواهند در سرنوشت‌شان تصمیم‌گیر باشند و در حقیقت حس استکبارستیزی، استقلال‌طلبی، عدالت‌خواهی و خداجویی سبب آغاز این حرکت عظیم در کشورهای منطقه شده است.  اصولا ماهیت قیام وخیزش عمومی نمی تواند به یک بعد از ابعاد فرهنگی ,سیاسی,اقتصادی محدود شود وطیف وسیعی از ابعاد در آن وجود دارد, یک تحلیل علمی وواقع بینانه براساس ماهیت چند بعدی حاصل می شود .بانگاهی گذرا به عملکرد دستگاه های استکباری که تلاش میکنند کشورهای درمعرض انقلاب راکشورهایی فقیر معرفی کنند وانقلابی هارا گرسنگانی معرفی کنندکه تمامی دغدغه آنها محدود به مسائل معیشتی است وهمچنین سعی میکنندبعدضداستبدادی وبه صورت خاص ضدآمریکایی این قیام رانادیده بگیرند,ازیک طرف اقتصادمحوربودن این قیام هانفی می شودوازطرف دیگر ماهیت استکبارستیزی مبتنی برآموزه های دینی دراین قیام اثبات می شود. ویژگی مردمی ,دینی ,ضد استبدادی که مهمترین ویژگی های انقلاب اسلامی است ,امروزه درقیام هاوخیزش های ملت های منطقه کاملامشاهده می شود.  [۲]                                   

هدف غایی بیداری اسلامی

هدف اصلی حرکت بیداری در تمام این کشورها تشکیل حکومت دینی و اجرای شریعت است و در واقع هر ملتی، به اندازه‌ی درکی که از اسلام دارد، آن ایده‌آل را دنبال می‌کند. این مسئله بستگی به رهبران آن جنبش‌ها دارد. برای مثال، ایده‌آل‌ها و هدف انقلاب اسلامی ایران تأسیس حکومت اسلامی بر اساس نظریه‌ی ولایت فقیه بود که با رهبری صحیح امام راحل (رحمت الله علیه) و حمایت مردم ایران محقق شد. اما در کشورهایی که به این درک عمیق نرسیده‌اند، مسلماً اهداف و ایده‌آل‌ها در این

سطح بالا نیست.به هر حال، همه‌ی این کشورها، از جمله مصر، به دنبال پیاده کردن اسلام هستند؛ اما با توجه به شرایط و درکشان، با یکدیگر متفاوت هستند.       

میتوان اهداف بیداری اسلامی را برمحورهای زیر تمرکز کنیم[۳]                   

۱).آزادی خواهی

۲). عدالب طلبی

۳).مبارزه با فسادوبرکندن ریشه آن

۴).استبدادستیزی,شکستن جواختناق ,مشارکت درسرنوشت

۵).مبارزه با استعمار,قطع یدبیگانگان ازسرنوشت خود ورسیدن به استقلال

۶).نابودی رژیم جعلی صهیونیستی ورهایی ازتحقیر وذلت ناشی از زندگی در سایه وحشتناک

 رژیم صهیونیستی وپایان دادن به رنج ومظلومیت مردم فلسطین

انقلاب اسلامی ایران، با رهبری مقتدرانه‌ی امام خمینی و حضور جدی همه‌ی اقشار مردم در میدان به پیروزی رسید و سبب شد تا شعار «توپ، تانک، مسلسل، دیگر اثر ندارد» به واقعیت برسد. در این انقلاب این طور نبود که یک ارتش آزادی‌بخش پیروز شود. انقلاب ایران با حضور مردم، سیاست و دیانت را در هم آمیخت و مصالح دنیا و آخرت را در نظر گرفت و این مسئله بسیار زیباتر در قانون اساسی ایران متبلور شده است  همین ماهیت اسلامی به نوعی در انقلاب‌های منطقه و حرکت بیداری اسلامی متبلور شده است. به همین دلیل، مردم با اینکه احتمال می‌دهند در تیراندازی‌ها به شهادت برسند، با شجاعت در صحنه حاضر می‌شوند و این مسئله سبب تکامل وجودشان می‌شود. تظاهرات مردم از مسجد یا نماز جمعه شروع و به آن‌ها ختم می‌شود. همچنین وقتی رأی‌گیری می‌شود، اسلام‌گراها رأی می‌آورندما معتقدیم جمهوری اسلامی ایران به رهبری امام خمینی (رحمت الله علیه) آغازگر بیداری اسلامی در جهان بود و اشتراکات موجود بین انقلاب اسلامی ایران و انقلاب‌های منطقه دلیل این مدعاست.

امام خمینی (رحمت الله علیه) روش به میدان آوردن مردم و نشان دادن اینکه مردم قدرت اصلی هستند را قبل و بعد از انقلاب در عرصه‌های مختلف به کار بردند، مثلاً در قضیه‌ی جنگ، بسیج مستضعفین را به میدان آوردند یا راهپیمایی روز قدس را پایه‌گذاری کردند و هر سال مردم روزه‌دار با آن حالت معنوی در جمعه‌ی آخر ماه مبارک رمضان در این راهپیمایی شرکت می‌کنند. همه‌ی این‌ها در هم آمیخته شده‌اند. حضرت امام برای اینکه بتواند این حرکت و روش را در همه‌ی کشورها گسترش بدهد، مراسم برائت از مشرکین در مکه را پایه‌گذاری کردند و همین مسئله زمینه‌ی انتقال این روش شد . بیداری اسلامی به اندازه‌ی درک ملت‌ها و با توجه به شرایط تمدنی و فرهنگی آن‌ها شکل‌های مختلفی پیدا می‌کند، ولی اصل همه‌ی آن‌ها بر خداوند و حضور مردم در صحنه تکیه دارد. در واقع بیداری اسلامی برآمده از این دیدگاه است که مردم تصمیم می‌گیرند قدرت را خودشان به دست بگیرند و علیه استکبار و صهیونیست قیام کنند. این حرکت بسته به تمدن، فرهنگ و رهبری آن‌ها متفاوت است. نتیجه این حرکت و سازندگی در ایران منجر به انقلاب اسلامی شد، چون رهبری آن کاملاً دقیق و حساب‌شده بود[۴]

نقش دخالت جمهوری اسلامی ایران در جهت‌دهی فکری و ایدئولوژیک بیداری اسلام

مسلما جمهوری اسلامی ایران به طور مستقیم دخالت نمی‌کنیم چون قانون اساسی ایران این اجازه را به ما نمی‏دهد و هیچ‏کس نباید در امور داخلی دیگر ملت‌ها دخالت کند. ولی خود آن ملت‌ها باید از جمهوری اسلامی ایران الگو بگیرند. در حقیقت خود جمهوری اسلامی ایران، به عنوان یک مدل موفق در کنار ملت‌های منطقه، بخشی از جبهه جهانی بیداری اسلامی محسوب می‏شود و لذا باید نقش خود را به خوبی ایفاء کند. مقام معظم رهبری فرمودند ملت ایران این تجربه بزرگ را امروز در مقابل ملت‌های دیگر قرار داده است و فرمودند در این اوضاع حساس، دستگاه سیاست خارجی کشور باید حرف نویِ جمهوری اسلامی را برای ملت‌های جهان تبیین کند؛ و البته در این خصوص باید مراقب باشیم تا با رفع نقایص موجود راه دشمن را در تضعیف الگو شدن ایران ببندیم

آسیب‌های پیش روی حرکت بیداری اسلامی

مهم‌ترین مسئله این است که فریب آمریکا و استکبار را نخورند، چون آن‌ها خیلی زیرکانه برای انحراف این انقلاب‌ها تلاش می‌کنند. یکی از حربه‌های دشمنان اختلاف‌افکنی بین شیعه و سنی و تفکیک این دو گروه است. در حقیقت این آمریکاست که اخوان را منحرف کرده است. اخوان المسلمین فریب غربی‌ها را خورده است و مسائل را طایفه‌ای و مذهبی می‌بیند. اخوان به وحدت اسلامی توجه نمی‌کند، در حالی که مسائل قومی سم مهلکی برای بیداری اسلامی به شمار می‌رود مهم‌ترین مسئله این است که مردم از دین و قرآن جدا نشوند. تا زمانی که مردم پیوند خود را با این دو حفظ کنند، آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند. اگر ملت‌های مسلمان راه را برای نفوذ مزدوران استعمار باز بگذارند، قطعاً جنبش به انحراف کشیده می‌شود. مزدوران قدرت‌های بزرگ جهانی، که در صدد به انحراف کشیدن این جنبش هستند، چندین چهره دارند؛ چهره‌های لیبرال دمکرات و آزادی‌خواه، اسلام‌گرایان متحجر و... آن‌ها در واقع با این مواضع سعی در تخریب جریان بیداری دارند.

بنابراین باید مسلمان آگاه و به‌روز، به دور از تحجر، اسلام واقعی را به نمایش بگذارند و با خودداری از افراط و تفریط، خود را در جامعه معرفی کنند و طرح و ایده‌ی اصیل اسلام را ارائه دهند.امروزه بدون مبالغه، یکی از مهم‌ترین توجهات دشمن به دام انداختن بیداری اسلامی است و آن‌ها با هر وسیله‌ای سعی در به انحراف کشاندن جریان بیداری اسلامی دارندمتکی باشند.

پیشنهادهایی رابرای پیشگری از آسیب ها وانحرافات بیداری اسلامی مقام معظم انقلاب ارائه داده اند:۱

۱).تحمل زحمات بزرگ برای پیروزی برهمه موانع.

۲).استفاده از ظرفیت نسل جوان

۳). توجه به پشتوانه های حقیقی یک ملت.

۴).پرهیز از اختلافات مذهبی ,قومی ,نژادی,فبیله ای ومرزی.

۵). هدف نهایی قراردادن امت واحداسلامی وایجاد تمدن اسلامی.[۵]

۶).هدف گرفتن آزادی فلسطین از چنگال صهیونیست ها.

۷).مطلوب دانستن نظام مردم سالاری

۸). اشتباه نگرفتن اسلام گرایی با تحجر ,قشری گری وتعصب های جاهلانه وافراطی

تداوم بیداری اسلامی در گرو چه عواملی است؟

تداوم بیداری اسلامی در گرو فهم صحیح، همت، آگاهی و آشنایی با تجربیات سایر احیاگران است؛ چرا که بیداری اسلامی موضوع تازه‌ای نیست. سال‌های زیادی است که جهان اسلام در حال حرکت به سمت بیداری است. در طول این چند سال، تجربیات زیادی کسب شده است، افراد خبره و تأثیرگذار جهانی شده‌اند و امروز بیداری اسلامی به شکل فعلی تجلی یافته است. بنابراین ملت‌های مسلمان باید از تجربیات سایرین بهره‌ی کامل را ببرند. این راه توسط سید جمال‌الدین اسدآبادی، کواکبی، فعالان نهضت مشروطه، نهضت ملی کردن صنعت نفت در ایران، انقلاب اسلامی، نهضت انتفاضه در فلسطین و... پیگیری شده است و این‌ها تجربیاتی هستند که ملل مسلمان باید به آن‌ها بیش از پیش توجه داشته باشند و در ادامه‌ی مسیر از اندوخته‌های آنان بهره بگیرندنکته‌ی مهم دیگر در این امر شناخت دشمن است. امروزه بدون مبالغه، یکی از مهم‌ترین توجهات دشمن به دام انداختن بیداری اسلامی است و آن‌ها با هر وسیله‌ای سعی در به انحراف کشاندن جریان بیداری اسلامی دارند. با توجه به بیانات رهبر معظم انقلاب، استفاده از تجربیات جمهوری اسلامی ایران در مواجهه‌ی با دشمن، در فراز و نشیب‌هایی که در این ۳ دهه با آن روبه‌رو بوده است، می‌تواند راهگشا باشد

مراحل نظری تحولات بیداری اسلامی دراندیشه ی حضرت آیت ا...خامنه ای

الف) تزلزل در ارزش‌های حاکم بر رژیم‌های طاغوتی‌ ـ‌ استبدادی

بی‌گمان اولین مرحله‌ی آغاز هر دگرگونی سیاسی اجتماعی الهام‌بخش نبودن، بی‌فایده قلمداد شدن و عقلانی نبودن ساختار ارزشی حاکم بر جامعه است. این ساختار ارزشی به ویژه اگر از ماهیتی تحمیلی و اقتدارگرا نیز برخوردار باشد، نمی‌تواند خود را بر ساختارهای عمیق فرهنگی سنتی گذشته و همچنین خواسته‌های فزاینده‌ی جدید تطبیق دهد. لذا بسیاری استحاله‌ی ارزش‌ها را مهم‌ترین و اساسی‌ترین مشخصه‌ی یک انقلاب می‌دانند. .[۶]

در کنار زیر سؤال رفتن ارزش‌های حاکم، البته نارضایتی عمیق از شرایط موجود، فقر و شکاف اجتماعی، فاصله‌ی طبقاتی، بی‌اعتمادی مردم به آینده، گسترش و پذیرش اندیشه یا اندیشه‌های جدید جایگزین و گسترش روحیه‌ی انقلابی در افراد جامعه، متضمن شکل‌گیری انقلاب است.این تغییر ارزشی در حوزه‌ی نظریه‌ی بیداری اسلامی با زیر سؤال رفتن ارزش‌های حکومتی ناسیونالیسم عربی نظیر وفاداری به حاکمیت موروثی آغاز گردید، چه اینکه این امر هم با ارزش‌ها و فرهنگ اسلامی و هم با خواست مشارکت‌جویانه‌ی مردمی و احساس کرامت و عزت انسانی در تضاد بود. اندیشه‌های اسلام‌گرا به مدت ده‌ها سال الگوی ناسیونالیسم عربی حاکم را به عنوان نظم قلابی تحمیلی رد می‌کردند و حتی بسیاری اساساً نظم مدرنیسم را مورد نقادی قرار می‌دادند. لذا بیداری اسلامی با تکیه بر «بازگشت به اسلام ناب»، متضمن پذیرفتن غفلت تاریخی و‌ یک‌ نوع «توبه‌ی‌ اجتماعی» است

ب) معرفی نظم ارزشی جدید بر مبنای اسلام

دومین بُعد تحول انقلابی، تغییر، شورش و جایگزینی نظم ارزشی جدیدی است که خود را برآمده از فرهنگ جامعه، منطبق با عقلانیت و پاسخ‌گوی تحولات جدید می‌داند. به گفته‌ی بسیاری، هیچ انقلابی بدون ظهور ایدئولوژی و نظم ارزشی جدید شکل نمی‌گیرد و هر چه این ایدئولوژی به آرمان‌های آن جامعه نزدیک‌تر باشد پیروزی نزدیک‌تر و موفق‌تر است ما نمی‌خواهیم عزتمان را با تکیه بر نژاد و نـاسـیـونالیسم و حرف‌هایی که متأسفانه همه‌ی دنیا با تکیه به آن‌ها دور خودشان یک حصار می‌کشند ثابت کنیم۱[۷] اسلام در این بیان، تبدیل به درونی‌ترین احساسات و اندیشه‌ها می‌شود و با جهت‌دهی به رفتار انسانی، خود را در قالب هویت نشان می‌دهد. این هویت اسلامی در گام اول خود را در نمادها، رفتارهای فردی و سپس حوزه‌های اخلاقی و اجتماعی نشان می‌دهد. سید محمد قطب می‌نویسد: «امروز بیداری اسلامی مدیون کسانی است که عاشق اسلام‌اند و ایمان مشعل راه آن‌هاست. آن‌ها به سوی مقابله با دشمن می‌روند، فریاد برمی‌آورند که قرآن، کتاب و سنت رسول خدا برنامه‌ی زندگی ماست. آن‌ها کسانی‌اند که حاضرند در این راه از جانشان بگذرند و به دعوت الهی لبیک گویند[۸]

ریشه‌ی حوادث اخیر خاورمیانه را نیز باید در لگدمال شدن حس کرامت و عزت مردم جست‌وجو نمود؛ امری که در بسیاری از تحلیل‌های سیاسی‌ـ‌اقتصادی مورد غفلت قرار گرفته است و البته این هویت و این کرامت جز در سایه‌ی تکیه بر مبانی اسلامی حاصل نمی‌گردد.

ج) دوران قیام و اعتراض

نتیجه‌ی تزلزل ارزش‌های حاکم و ظهور ایدئولوژی‌های جدید، گسترش روحیه‌ی انقلابی یک انقلاب است. شورش‌ها، انتقادهای مستقیم و خالی از کنایه، تظاهرات‌ آرام و غیرآرام و... همه و همه از نشانه‌های رسیدن جامعه به این سطح از نارضایتی است. در مرحله‌ی دوم، یعنی بروز ایدئولوژی و ارزش‌های جایگزین، هنوز مردم عامی نوعی پشیمانی، برای مقابله با تغییرات در آینده و حفظ وضع موجود را با خود همراه دارند، ولی در مرحله‌ی گسترش روحیه‌ی انقلابی، دیگر این محافظه‌کاری به تدریج از بین می‌رود. ورود به دوره‌ی آنارشیستی، بازگشت به عقب را ناممکن می‌کند و ادامه‌ی سرکوب منجر به تسریع در انقلاب می‌گردد. این در حالى است که یکی دیگر از عمده‌ترین تفاوت‌های دگرگونی حاصل از بیداری اسلامی با تجربه‌های کلاسیک انقلاب‌، در حرکت‌هاى آرام، نفى خشونت و توسل به روش‌هاى مسالمت‌آمیز بود. این دگرگونی نتیجه‌ی حضور گسترده‌ی مردمی با تأکید بر اعتراضات مدنی و مشروعیت‌زدایی از حاکمیت طاغوتی با توسل به ابزار نرم قدرت بود. در اندیشه‌ی مقام معظم رهبری، حضور مردمی نه تنها ویژگی یک انقلاب، که ضامن تحقق اهداف انقلاب نیز هست

"من وقتى پیکر دلاور ملت پرافتخار مصر را از تلویزیون در میدان تحریر دیدم، یقین کردم که این انقلاب پیروز خواهد شد. در چنین انقلاب‌هایى، اصول و ارزش‌ها و هدف‌ها نه در مانیفست‌هاى پیش‌ساخته‌ى گروه‌ها و حزب‌ها، بلکه در ذهن و دل و خواست آحاد مردمِ حاضر در صحنه، نگاشته و در قالب شعارها و رفتارهاى آنان اعلام و تثبیت می‌شود [۹]

د) تغیر نخبگان حاکم

تغییر نخبگان یکی دیگر از مراحل تحول انقلابی است. گسترش انقلابی‌گری و اعتراضات مردمی، نخبگان حاکم را در معرض سقوطی قرار می‌دهد که جز با سرکوب گسترده و حمایت خارجی، آن هم برای کوتاه‌مدت، گریزی از آن نیست؛ اما پس از سقوط نخبگان حاکم و منسوخ شدن نهادهای حاکم، جامعه‌ی انقلابی به سوی دورانی از نزاع گفتمانی میان اندیشه‌های جدید کشانده می‌شود. گفتمان بیداری اسلامی وارد نزاعی معنایی با بقایایی اندیشه‌ی ناسیونالیسم عربی و اندیشه‌های لیبرال‌ـ‌دمکراسی می‌گردد تا بتواند به خواست‌های مردمی و بحران‌های فکری جامعه پاسخ‌های بهتری بدهد.بُعد دیگر این مرحله انتقال قانونی قدرت و مشروعیت نظام سیاسی جدید است.

واقعیت این است که مرحله‌ی تغییر نخبگانی، عمدتاً با پیروزی اسلام‌گراها در انتخابات کشورهای مسلمان به پایان رسیده است، چه اینکه دیدیم اسلام‌گرایی با برخورداری از ویژگی‌های در دسترس بودن، قابلیت پذیرش، هماهنگی با سنت‌ها و... توانسته است نزاع معنایی پس از انقلاب را با پیروزی سپری نماید و عمده‌ی نخبگان سکولار و لیبرال‌ـ‌دمکرات را در حاشیه قرار دهد. لذا انتخابات در کشورهای اسلامی متضمن پیروزی اسلام‌گرایان خواهد بود.خود غربى‌ها و مستکبران عالم هم به این اعتراف مى‏کنند که در هر کشورى از کشورهاى اسلامى اگر انتخابات آزادى انجام بگیرد، منتخبان ملت، عناصر معتقد و پایبند به اسلام و مروج اسلام خواهند بود. براى همین است که ادعاى دمکراسى‏خواهى غرب امروز دچار تناقض است. از یک طرف پرچم دمکراسى و مردم‏سالارى را در دست گرفته‏اند، از سوى دیگر جرئت نمى‏کنند این پرچم را در دنیاى اسلام به معناى واقعى کلمه برافرازند، چون مى‏دانند در هر کشورى از کشورهاى اسلامى اگر آرا و انتخاب مردم در آن نقش پیدا کند، بدون تردید اسلام‏خواهان زمام قدرت و حکومت را در دست خواهند گرفت و منتخبان ملت، مسلمان‌ها خواهند بود[۱۰]

هـ) نهادسازی

دستاوردهای هر انقلاب بایستی با گذر از مرحله‌ی جنبشی بودن به مرحله‌ی ساختاری شدن، تثبیت گردد. در واقع در آخرین گام یک انقلاب، ارزش‌های آن انقلاب در یک ساختار سیاسی‌ـ‌حقوقی نهادینه می‌شود که باعث می‌گردد کارکرد نهادهای جدید به بازتولید و تعمیق ارزش‌های انقلاب منجر شود. در واقع باید گفت اینک مردم‌سالاری دینی، به عنوان جمع میان ارزش‌های اسلامی و روش‌هایی با حضور مردم در تصمیم‌گیری سیاسی الگویی جامع از خواست ملت‌های منطقه را نشان می‌دهد.لذا هر گونه نهادسازی انقلابی مبتنی بر اسلام بایستی مردم‌سالاری دینی را مد نظر قرار دهد.حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این باب می‌گویند:  یکى از مهم‌ترین خواسته‌های مردم حضور و نقش قاطع مردم و آرایشان در مدیریت کشور است و چون مؤمن به اسلام‌اند، پس مطلوب آنان «نظام مردم‌سالارى اسلامى» است؛ یعنى حاکمان با رأى مردم برگزیده می‌شوند و ارزش‌ها و اصول حاکم بر جامعه، اصول مبتنى بر معرفت و شریعت اسلامى است در این میان، الگوی انقلاب اسلامی و توان نظری آن در تلفیق سنت و مدرنیته، جمهوریت و اسلامیت، دین و سیاست، پیوند معنویت و حکومت و به طور کلی ایجاد یک نظام مردم‌سالار دینی که بر پایه‏های جامعه‌ی مدنی دینی و خاستگاه‌های نواندیشانه‌ی اسلامی توانست یک تحول فکری در جهت بیداری اسلامی ایجاد کند.[۱۱]

الزامات امتدادبیداری اسلامی

تبعیت از الگوی انقلاب اسلامی

حتماً لزومی ندارد از الگوی انقلاب اسلامی تبعیت کنند، زیرا هر کشوری شرایط خاص خود را دارد و نمی‌توان یک نسخه برای تمام کشورها ارائه داد، ولی فصل مشترک تمام این برنامه‌ها اسلام است که باید کامل و جامع اجرا گردد. البته همان طور که عرض شد، استفاده از تجربیات انقلاب اسلامی، قطعاً به عبور کم‌خطر سایر کشورها از فراز و نشیب‌های مقاومت کمک شایانی خواهد کردوجه اشتراک انقلاب اسلامی وبیداری اسلامی روحیه استکبارستیزی آنست[۱۲] بارشد موج اسلام گرایی درمنطقه ,همه انظار به سوی جمهوری اسلامی ایران معطوف شد.امام خامنه ای دربیاناتخود درکنفرانس بیداری اسلامی درتهران درشهریور ماه سال۹۰تصریح کردند:"هدف نهائی ما امت واحده اسلامی وایجاد تمدن اسلامی جدید برپایه دین ,عقلانیت وعلم واخلاق می باشد."[۱۳]

زمان شناسی

 امروز دنیای اسلام در یك مقطع تاریخی قرار دارد؛ ما این مقطع را باید بشناسیم، ما از این مقطع نباید غفلت كنیم. در این سی سال گذشته - بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران - هرگز چنین وضعی در دنیای اسلام پیش نیامده است... در طول سالهای متمادی، حركت بزرگان، حركت مصلحان ، تعلیمات اصحاب فكر، و در نهایت انقلاب اسلامی ایران، در دنیای اسلام تأثیر گذاشته است؛ دلها را منقلب كرده، جهت ها را نشان داده و بتدریج انگیزه ها متراكم شده و در یك فرصتی حالا این انگیزه ها دارد بروز می كند. این مقطع، مقطع مهمی است؛ هم می تواند به حل مشكلات دنیای اسلام منتهی شود، و هم اگر این مقطع را درست نشناسیم و از آن بهره صحیح را نبریم، ممكن است مشكلات دیگری را برای ما خلق كند.[۱۴]

حفظ دستاوردها با ایمان اسلامی

 حضور میلیونی مردم جز با ایمان قلبی امكان پذیر نیست. انقلاب كبیر فرانسه یك حركت مردمی بود و به پیروزی رسید؛ اما آن پیروزی محفوظ نماند. انقلاب ما  به بركت ایمان، به بركت اسلام، به بركت دمیدن پی درپی روح قرآن در كالبد دلهای این مردم باقی مانده است.

رهبری[۱۵]

ولایت ورهبری دراسلام همواره ازمنزلت وتاثیری بی نظیری برخورداربوده است ,شکوفایی استعدادها,بهرمندی حداکثری از فرصت ها وتوانمندی ها وناکام ساختن توطئه آشکار وپنهان دشمنان درونی وبیرونی]بخشی ازابعادنقش رهبری درجهان اسلام است. رهبری از انحرافات خزنده نظام امت پیشگیری می کند. اتحادوانسچام را تحکیم می بخشد وقادرخواهدبودمسلمانان را به پبشرفت وعدالت همه جانبه درداخل وعزت واقتدار بین المللی برساند ودنیا وآخرت را آباد سازد

دشمن شناسی

 «اساس مشكل در دنیای اسلام، آمریكاست. حضور مستكبرین و مستعمرین در دنیای اسلام، همیشه بیشترین و بزرگترین ضربه را به هویت اسلامی و مردمی ملتها زده...ملتها را ضعیف كرده، خون آنها را گرفته، اراده هایشان را تضعیف كرده... این را باید علاج كرد. باید آمریكا را از عرصه دور كرد، او را تضعیف كرد.»

 «علاج مشكلات این منطقه به این است كه ملتها به خود بیایند، دولتها به خود بیایند؛ شیطان بزرگ را از دخالت و تصرف در سرنوشت ملتهای خودشان كنار بگذارند و دور كنند... امروز دولت جعلی صهیونیستی در این منطقه مثل یك غده سرطانی است كه منطقه را دچار بیماری و آفت كرده است... ملتها وقتی بیدار شدند، این وضعیت را تحمل نمی كنند.»

الگو پذیری از صدر اسلام؛ « صحنه صدر اسلام برای ما الگوست... یك تابلوی بسیار پیچیده و هنرمندانه و مندمجی است كه بخشهای گوناگون زندگی تاریخی امت اسلام را تا امروز و تا ابد می شود در اجزای این تابلو مشاهده كرد. هركدام از این بخشها را انسان ملاحظه كند و با زمانِ خودش تطبیق كند، می تواند بفهمد.»

ضرورت وحدت اسلامی

«بین ملتها باید تفاوت نباشد. وحدت اسلامی اولین اثرش باید این باشد كه ملتها با هم احساس همدردی كنند؛ كه وقتی یك ملتی خوشحال است، بقیه خوشحال باشند؛ وقتی غمگین است، بقیه غمگین بشوند؛ وقتی گرفتار است، بقیه در آن گرفتاری خود را سهیم بدانند؛ وقتی استنصار میكند، بقیه به نصرت او بشتابند و به سراغ او بروند. این، وظیفه ماست...مسئله سنی و شیعه و دعواهای سنی و شیعه چیزهائی است كه امروز دشمنان اسلام می خواهند روی آنها تكیه كنند. آن كسانی كه راجع به تشیع، راجع به تسنن، دلسوزی اینها از یكدیگر حرف می زنند، نه سنی را قبول دارند، نه شیعه را قبول دارند، نه بزرگان اسلام را قبول دارند، نه علمای امروز را قبول دارند؛ آنها اهداف دیگری دارند. بایستی بر همه اینها فائق آمد و وحدت را تأمین كرد و ان شاءاللَّه وحدت پشتوانه پیروزی دنیای اسلام خواهد شد.»بنابراین آماده شدن جهان اسلام برای ایجاد وفاق ,انسجام و روح مشترک اسلامنی علاوه بر ایجاد نوع تازه ای از زندگی سیاسی واجتماعی برمبنای شریعت بلکه حداقل همگرایی کشورهای اسلامنی در سطح منطقه از ملزومات است.[۱۶]

مقام معظم رهبری برای انسجام وحدت اسلامی ویژگیهایی متعددی برشمردند که مهم ترین آنها عبارتنداز:الهی بودن,وحدت,عقلانی بودن وحدت,وحدت درجهت حاکمیت اسلام,وحدت اصل دین,اولویت داشتن نسبت به دیگر اصول,اختصاص نداشتن وحدت به مصلحت یامقطعی خاص,هماهنگی درعین مرزبندی جغرافیایی.[۱۷]

  ایمان راسخ و اطمینان به نصرت الهی

عده ای دیگر وقتی احزاب را می بینند، می گویند: «هذا ما وعدنا اللَّه و رسوله و صدق اللَّه و رسوله و ما زادهم الّا ایمانا و تسلیما». این مهم است... قدرت دشمن را با قدرت خدای متعال مقایسه میكنند، عظمت دشمن را در مقابل عظمت پروردگار قرار می دهند؛ آن وقت می بینند كه اینها حقیر محضند، اینها چیزی نیستند. وعده الهی را هم راست می شمرند، حسن ظن به وعده الهی دارند؛ این مهم است. خدای متعال به ما وعده كرده است: «و لینصرنّ اللَّه من ینصره انّ اللَّه لقوی عزیز»؛ این وعده قطعی است، وعده مؤكد است همچنین حضرت آیت الله خامنه ای، سال گذشته در دیدار با گروه های مبارز فلسطینی، به تحولات منطقه و مساله فلسطین اشاره كردند

و فرمودند: «شكی نیست كه بر اساس حقایقی كه خدای متعال تقدیر كرده است، خاورمیانه جدید شكل خواهد گرفت و این خاورمیانه، خاورمیانه اسلام خواهد بود».

بهره گیری از حجت درون وبرون[۱۸]

وحی الهی در قالب قرآن کریم و عقل بشر به عنوان رسول باطنی مهم ترین منابع شناخت از منظر دین می باشند که بی تردید غفلت از آنها از مهم ترین عوامل انحطاط مسلمین در قرون گذشته بوده است. ما باید با به کارگیری این دو مرجع ارزشمند بار دیگر صادقانه و به دور از هیجانات و احساسات زودگذر جایگاه خود را در جهان معاصر بازکاوی کنیم و نقاط قوت و ضعف مسلمانان و جریان مقابل را

شناسایی کنیم چه اینکه گام های بعدی بدون این شناخت میسر نخواهد بود. قطعاً چنانکه بسیاری از بزرگان بیان کرده اند وجوه مثبت زیادی در تمدن بالفعل غرب وجود دارد که نه تنها منافاتی با آموزه های اسلامی ندارد، بلکه مورد تأکید دین مبین نیز قرار داشته است. نظم، تلاش مستمر، علم آموزی در سطح اعلی، نوع دوستی و خدمت به خلق و تولید انبوه و صرفه جویی در مصرف از جمله آنهاست.

اعتصمام به حبل الله

همبستگی و وحدت اسلامی که بر اساس آموزه های قرآنی در قانون اساسی جمهوری اسلامی از جمله در اصل یازدهم مورد تأکید قرار گرفته است و حضرت امام ( رحمت الله علیه ) و مقام معظم رهبری با تعابیر متنوع بر آن اصرار ورزیده اند، اصل مهمی است که جز با سعه صدر دینی و پرهیز از تنگ نظری ها و تعصبات بی مبنا تحقق نخواهد یافت و بدون آن اعتلای جهان اسلام و سرافرازی مسلمین میسر نمی شود، از این رو علما و نخبگان مسلمان مسؤولیت مضاعفی در خصوص پیگیری این اصل مهم برعهده دارند. همچنین بحث اتحاد ملی به ویژه در میان احزاب و گروه های سیاسی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است که با قدری تساهل و پذیرفتن اختلاف های سلیقه ای و ارزش قائل شدن برای نقدهای درون گفتمانی و اصل امر به معروف و نهی از منکر کاملاً متصور می باشد.

عدالت اقتصادی

اگر چه اقتصاد در نگاه اسلامی وسیله ای است در راستای پیشبرد اهداف عالی جامعه بشری و سعادت انسان ها اما ابزاری است لازم که بدون آن تحقق آرمان های دینی امکان پذیر نخواهد بود. بی تردید تلاش های فرهنگی برای ارائه الگوی صحیح تولید و مصرف و ترویج روحیه انفاق و ایثار و درک صحیح افراد از دنیا و نسبت آن با جهان آخرت، نقش اساسی در اصلاح وضعیت اقتصادی جامعه خواهد داشت. مع الوصف تأمین بهینه خوراک، پوشاک و مسکن مردم چنانکه در اصل سوم قانون اساسی آمده است از وظایف اساسی نظام اسلامی است. بدیهی است عدل و قسط که به تعبیری هدف ارسال رسل و حکومت اسلامی است منحصر در عدالت اقتصادی آن هم از نوع توزیعی نیست و این نوع از عدالت تنها شرط « لازم » است و نه کافی.

رشد علمی

دین اسلام با دانش ومعرفت پیوندی ناگسستنی دارد که وفاق دین ودانش دراسلام در سه حوزه تشویق به فراگیری دانش , تقویت روحیه علمی , دارابودن مضامین علمی درخورتوجه است.۱در خصوص اهمیت علم آموزی در اسلام و لزوم تولید و توسعه علم در کشور بسیار سخن گفته شده است، با این وجود در مقام عمل هنوز دانشمندان خود را چنانکه شایسته است ارج نمی نهیم و به کرات مشاهده شده که آنها را به حاشیه رانده یا زیردست کسانی قرار می دهیم که به هیج وجه از صلاحیت لازم برخوردار نیستند. اصلاح این روند و رعایت توصیه های دینی و فارغ شدن از هواهای سیاسی ما را قادر خواهد ساخت کثیری از عالمان و اندیشمندان توانای مسلمان و ایرانی و حتی غیرمسلمان را به بلاد آورده و از قابلیت های آنها برای کمک به پیشرفت حقیقی جامعه بشری استفاده کنیم. علاوه بر این بهادادن مضاعف به محافل علمی و حفظ احترام اندیشه و قلم محققان داخلی به دور از تعصبات کور بستر مناسبی را در جهت تسریع تحول جهان اسلام فراهم می سازد.[۱۹]

تقویت بنیه دفاعی[۲۰]

هیاهوهای تبلیغاتی مغربیان گاهی ما را از پیگیری کامل دستورهای صریح اسلام در عرصه حکومتی بازداشته است، خداوند در قرآن می فرماید: « واعدولَهُم مَااستَطَعتُم مِن قُوّه وَ مِن رباط الخَیل تُرهبودن به عَدوالله و عَدوکم و آخرین مِن دونهم لاتَعلَمونَهم الله یَعلَمُهم...... »و بر این اساس مسلمین می بایست در حد امکان از پیشرفته ترین تجهیزات نظامی و آمادگی دفاعی گسترده برخوردار باشند. این مهم می تواند به گونه ای دنبال شود که خود به پیشرفت علمی و اقتصادی کشور کمک کند چنانکه بسیاری از پیشرفت های علمی معاصر همچون اختراع هواپیما، رایانه، اینترنت و موبایل در ارتش آمریکا صورت پذیرفته است. نهادهای نظامی با برنامه ریزی صحیح از ظرفیت بالایی برای جذب جوانان و حل معضل بیکاری برخوردارند. نهایت اینکه هر چند با افزایش نارضایتی مردم، مشکلات اخلاقی، ورشکستگی های مکرر اقتصادی و... نشانه های افول غرب و به ویژه آمریکا بیش از پیش آشکار شده است اما در بخش اسلامی نیز با وجود ظرفیت های بالا در مقام فعلیت همچنان مشکلات عدیده ای وجود دارد و ما باید بدون فوت وقت و براساس آموزه های وحیانی برای رفع معضلات موجود و رسیدن به آرمان ها گام برداریم، در این رابطه در آینده بیشتر سخن خواهیم گفت.

توجه به تجربیات تاریخی

تاریخ گواه روشنی بر بسیاری از پیروزی ها وشکست هاست. تعمق برحوادث ووقایع تاریخی ضمن بهره مند کردن ما از تجربیات گذشتگان در نیل به پیروزی و موفقیت، ما را دربرابر خسارت های جبران ناپذیری که گذشتگان دچار آن شده اند، بیمه خواهد کرد. تجربیات گذشته می تواند چون چراغی راه آینده را برای ما روشن کند. توجه به روند شکل گیری نظام اسلامی درآغازاسلام و فراگیر شدن آوای توحید می تواند ما را با الزامات محقق شدن تمدن اسلامی و پیمودن گام های استوار در تحقق آن آشنا کند.

هدایت و تقویت قیام مردمی

"امروز مردم توی صحنه اند؛ در مصر، در تونس و در بعضی از نقاط دیگر؛ این باید هدایت شود. دشمنان سعی می كنند این حركت را غیر اسلامی نشان دهند...سعی می كنند نگذارند كه این اسلامی بودن در مصر یا در جاهای دیگر تثبیت شود. این حركت را باید تقویت كرد"امروز مردم در این كشورها احتیاج دارند به هدایت این نخبگان؛ چه نخبگان سیاسی، چه نخبگان علمی، چه دانشگاهی و چه دینی. وظیفه سنگینی بر عهده اینهاست. اینها باید نگذارند دستگاه استكبار با وسائل گوناگونی كه دارد، این حركت عظیم ملتها را مصادره كند، قیام مردم را از آنها سرقت كند؛ باید مراقب باشند. اینها باید مردم را به سمت اهداف عالیه ای كه برای هر كشوری این اهداف، اهداف و آرمانهای والاست، هدایت كنند. اگر این شد، آینده این منطقه، آینده روشنی است؛ آینده امت اسلامی، آینده روشنی خواهد بود."

جمع بندی

مطاالب این مقاله در راستای تحلیل والزامات امتداد بیداری اسلامی است.کشورهای که موج حرکت اسلامی در آنها شروع شده ,امیدهای زیادی برای تحقق اهداف و آرمانهای اسلامی و پیاده سازی نظام اسلامی درآن  دارند به شرطی که از الزامات به خوبی استفاده کنند .وعلیه موانع وانحرافات به خوبی بتوانند عمل کنند.

جمهوری اسلامی ایران ام القری جهان اسلام درعرصه های مختلف سیاسی, اجتماعی ,فرهنگی ,علمی وقدرت نرم مثل تحول فناوری اطلاعات انرژی هسته ای به ویژه در تاسیس حکومت اسلامی دارای تجربه گران قیمتی است.

دراینجا تلاش شد با الهام گرفتن از بیانات رهبری و بررسی ابعاد بیداری اسلامی الزامات امتداد بیداری اسلامی را مورد بررسی قراردهیم. لذا جهت نیل به هدف غایی نهدسازی برمبنای اسلام وتامین سعاد انسانی الزاماتی وجود دارددراین رابطه چندالزام امتدادبیداری اسلامی :۱ . دشمن شناسی  ۲. زمان شناسی ۳ . ضرورت وحدت اسلامی ۴ . هدایت وتقویت قیام مردم ۵ . حفظ دستاوردهای با ایمان اسلامی واز جمله الزامات اساسی این روند تکیه بر حضور مردمی است وبا وجود مردمی آگاه وبابصیرت هیچ صدمه ای به بیداری اسلامی وارد نمی شود.

توجه به این الزامات باعث میشود حرکت های اسلامی گام موثری بردارند.

فهرست منابع

 .۱آیت ا...سیدعلی خامنه ای –مجموعه بیانات مقام معظم رهبری در اجلاس علما وبیداری اسلامی-WWW.IRANSEDA.IR

 .۲ آیت ا...سیدعلی خامنه ای –مجموعه بیانات مقام معظم رهبری –سخن یار-۷۲-ناشر معاونت فرهنگی سازمان اوقاف واموریه خیریه –چاپ اول ۱۳۹۱

.۳ آیت ا...سیدعلی خامنه ای –مجموعه بیانات- پایگاه اینترنتی دفتر حفظ ونشر آثار آیت ا...العظمی

خامنه ای- www.khamenei.ir

۴.امیرحسینی –محمد –وب سایت خبری تحلیلی شهرستان الیجرود-نوین خبر- www.novinkhabar.ir

۵.بررسی ابعاد بیداری اسلامی –سایتWWW.SIASI-PORSEMANI.IR

۶ .پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق ع- معاونت تربیت وآموزش عقیدتی سیاسی نماینگی ولی فقیه در سازمان بسیج مستضعفین- پاییز۱۳۹۲

۷ .شهیدی-فرزان- انقلاب اسلامی الهام بخش بیداری اسلامی درمنطقه-میثاق ۱۵-سال چهارم۹۰-ص۸۱

۸.زارعی تبار- محمدرضا- بیداری اسلامی ؛پروژه یاپروسه-فصلنامه مطلعات سیاسی روز –شماره ۴۹و۵۰-پاییز وزمستان ۹۲-ص۱۱۸

 ۹.فرزندی-دکترعباسعلی - واکاوی خیزش های مردمی-اسلامی خاورمیانه-فصلنامه مطلعات سیاسی-شماره ۴۱و۴۲ - پاییزوزمستان۹۰ص۷۹

۱۰ . قطب –سیدمحمد –بیداری اسلامی-ترجمه صباح زنکنه –تهران انتشارات اطلاعات –۱۳۷۰-ص ۵۲

۱۱ . مالی –رضا –اسلام گرایی و سیاست قدرتهای غربی –فصلنامه مطلعات سیاسی –سال ۷ –شماره ۲۵و۲۶ –سال ۸۶-ص۱۸۹

۱۲.مرادزاده-علی –تحلیل وضعیت ومسایل جهان اسلام با نگاه نقش رهبری -میثاق ۱۴ فصلنامه سیاسی علمی بسیج متخصیصن سال چهارم –تابستان۹۰-ص۱۲

۱۳.محمدی- علی رضا-الزامات بیداری اسلامی-سایت پرسمان-www.siasi-porsemani.ir10.

۱۴.مختاری-مجید- افول غرب والزامات برپایی تمدن اسلامی –روزنامه جوان شنبه ۲۳خرداد۱۳۸۸ .

۱۵. نجفی –دکتر موسی –انقلاب فرامدرن وتمدن اسلامی –موسسه مطالعات تاریخی معاصر ایران –چاپ دوم ۱۳۸۸

۱۶. انسجام اسلامی دربیانات رهبرمعظم انقلاب اسلامی-موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی ۱۳۸۶ص۲۶

[۱]- بیانات مقام معظم رهبری در اجلاس علما وبیداری اسلامی-WWW.IRANSEDA.IR

[۲] -فرزندی-دکترعباسعلی - واکاوی خیزش های مردمی-اسلامی خاورمیانه-فصلنامه مطلعات سیاسی- پاییزوزمستان۹۰ص۷۹

[۳] - همان صفحه ۸۰

[۴] - .بررسی ابعاد بیداری اسلامی –سایتWWW.SIASI-PORSEMANI.IR

 [۵] -.برگرفته از:تبیین بیانات مقام معظم رهبری در اجلاس اساتید و بیداری اسلامی

۱.زارعی تبار- محمدرضا- بیداری اسلامی ؛پروژه یاپروسه-فصلنامه مطلعات سیاسی روز –شماره ۴۹و۵۰-پاییز وزمستان ۹۲-ص۱۱۸

[۷] - .بیانات مقام معظم رهبری در ۱۸ تیر ۷۰

[۸] -.قطب –سیدمحمد –بیداری اسلامی-ترجمه صباح زنکنه –تهران انتشارات اطلاعات –۱۳۷۰-ص ۵۲

[۹] - بیانات مقام معظم رهبری در اجلاس بین‌المللی بیدارى اسلامى،‌ ۲۶ شهریور ۱۳۹۰

[۱۰]-  بیانات مقام معضم رهبری در دیدار مسئولان وکارگزاران نظام ۱۱شهریور۱۳۸۴ 

[۱۱]-.بیانات مقام معظم رهبری۲۶/۶/۹۰

[۱۲] -امیرحسینی –محمد –وب سایت خبری تحلیلی شهرستان الیجرود-نوین خبر

۲-شهیدی-فرزان- انقلاب اسلامی الهام بخش بیداری اسلامی درمنطقه-میثاق ۱۵-سال چهارم۹۰-ص۸۱

[۱۴] -  محمدی- علی رضا-الزامات بیداری اسلامی-سایت پرسمان

[۱۵] - مرادزاده-علی –تحلیل وضعیت ومسایل جهان اسلام با نگاه نقش رهبری -میثاق ۱۴ فصلنامه سیاسی علمی بسیج متخصیصن سال چهارم –تابستان۹۰-ص۱۲

[۱۶] - مالی –رضا –اسلام گرایی و سیاست قدرتهای غربی –فصلنامه مطلعات سیاسی –سال ۷ –شماره ۲۵و۲۶ –سال ۸۶-ص۱۸۹

[۱۷] - انسجام اسلامی دربیانات رهبرمعظم انقلاب اسلامی-موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی ۱۳۸۶ص۲۶

[۱۸] - مختاری-مجید- افول غرب والزامات برپایی تمدن اسلامی –روزنامه جوان شنبه ۲۳خرداد۱۳۸۸

۱- پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق(ع)-اعتقادی ومعرفتی-نمایندگی ولی فقیه درسازمان بسیج-پاییز۹۲-ص۸        

 [۲۰] -.مختاری مجید-افول غرب وازامات برپایی تمدن اسلامی –روزنامه جوان شنبه ۲۳ خرداد۱۳۸۸