بیش از یک هفته از معرفی وزرای کابینه جدید لبنان می گذرد. کابینه جدید در شرایطی که لبنان گرفتار تحرکات گروه های تروریستی تکفیری است و هر روز اخبار زیادی از انفجارهای این عناصردر مناطق مختلف لبنان، به ویژه مناطق شیعه نشین، به گوش می رسد، کار خود را آغاز می کند. رویارویی کابینه جدید لبنان با چالش های امنیتی این کشور در حالی است که عناصر مختلف داخلی و خارجی موانعی را سر راه ایفای مطلوب نقش این کابینه در تأمین امنیت لبنان قرار داده و می دهند. بنابراین سؤالات مهمی مطرح می شود که اولا ترکیب کابینه جدید لبنان چگونه است؟ چه جهت گیری بر آن حاکم است؟ چه نگاهی را به حزب الله و محور مقاومت دارد؟ و آیا می تواند لبنان را از شر تروریست های تکفیری نجات دهد؟

هادی محمدی، کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتگوی تفصیلی با پایگاه بصیرت به این سؤالات پاسخ می دهند:

بصیرت: کابینه جدید لبنان چه رویکردی را نسبت به محور مقاومت و حضور حزب الله در سوریه دارد؟

محمدی: تشكيل كابينه لبنان متاثر از روند تحولات سياسي- امنيتي است که در درون لبنان و در سطح منطقه جاري است. مولفه‌هاي مربوط به داخل لبنان عبارت است از این كه جريان‌ 14 مارس با رهبری سعد حريري به موازات سياست‌هاي عربستان سعودي تلاش كرد كه يك فضاي افراطي را بر روند تشکیل كابينه حاكم بكند و در واقع تلاش كرد كه شكستي كه جريان‌هاي تروريستي و وهابي وابسته به عربستان در سوريه داشتند را با جلوگيري از تشكيل كابينه در داخل لبنان جبران کند. 10 ماه و چند روز تاخير در تشکیل كابينه صرفا متأثر از اراده خارجي بود که توسط سعد حريري تحت عنوان حذف حزب‌الله از تركيب كابينه انجام مي‌گرفت که اين يك رويكرد فوق‌العاده و غيرتوافقي بود كه در روند دموكراسي توافقی لبنان پذيرشی را به خود اختصاص نمی داد، به همين دليل "تمام سلام" امكان اين را پيدا نكرد كه در مسير رويكرد آقای سعد حريري، حذف يك بخش مهم از جامعه لبناني را در كابينه خودش به اجرا بگذارد. اين رویكرد یعنی تشکیل كابينه بي‌طرف كه تحت عنوان كابينه تکنوكرات از آن اسم برده می شود، محقق كردن حذف حزب‌الله از تركيب كابينه را در دستور كار داشت و حتي تا چند روز قبل از اعلام تشكيل كابينه جديد، فشارهاي عربستان براي جلوگيري از تشكيل یک كابينه توافقي به صورت برجسته به چشم می خورد.

ولي مجموعه مولفه‌هاي امنيتي كه ناشي از حضور و فعاليت‌ غیرعادی جريان‌هاي تروريستي وابسته به القاعده و تحت مديريت دستگاه استخباراتي عربستان بود، موجب شد تا سطح نگراني‌هاي امريكايي نسبت به اين پديده در داخل لبنان افزايش پيدا كند و با مداخله مستقيم آمريكايي‌ها از اين مسئله جلوگيري شود.

دو طرف رقیب اصلي یعنی 14 مارس و 8 مارس به خوبي مي‌دانند كه به هر حال رويكرد دولت و كابينه جديد نمي‌تواند جداي از معادلات موجود در لبنان يا شرايطي كه در سوريه و منطقه مي‌گذارد، باشد. جهت‌گيري كه سعد حريري به دنبال آن بود تا مثلث ارتش، مقاومت و مردم را از رویکرد كابينه جديد حذف كند، اين هم تا به حال موفق نشده و البته بايد ديد كه نتيجه كميته‌اي كه براي اين منظور تشكيل شده به كجا مي‌انجامد، ولي فضای فعلي هيچ كدام دلالت بر رويكرد جديد نيست و هنوز پارامتري كه تأیید کند كه دولت لبنان در يك مسير جدیدی قرار مي‌گيرد و مسئله حمايت از مقاومت را از دستور كار خود خارج مي‌كند هنوز ملاحظه نمی شود.

بصیرت: بنابراین می توان گفت عربستان سعودی موفق نشد اهداف خود را در کابینه جدید لبنان دنبال کند؟

محمدی: خواست عربستان سعودي اين بود كه با جلوگيري از تشكيل كابينه، زمينۀ گسترش فضاي افراطي‌گري و تروريزم القاعده‌ايي و وهابي را به داخل لبنان گسترش دهد و نيروهاي حزب‌الله و مقاومت را در يك فضاي فرسايش قرار دهد، ولي نگاه كشورهاي غربي به ويژه آمريكايي‌ها متوجه اين نكته بود که اگر لبنان به صحنۀ فعاليت غيرعادي گروه‌هاي تروريستي القاعده تبديل شود، اولين آسيب آن در صحنه كشورهاي غربي و اروپايي خواهند بود، چون لبنان يك دروازه جدي برای ورود تروريست‌ها به كشورهاي غربي تلقي می شود. لذا يكي از عناويني كه مي‌توانيم بر آن تاكيد كنيم این كه رويكرد حذفي که در سياست خارجی عربستان از ماه‌ها بر آن اصرار مي‌شد، امكان تحقق در تركيب كابينه جديد لبنان را پيدا نكرد.

بصیرت: جریان های فعال لبنان در کابینه جدید چگونه حضور می یابند؟

محمدی: در اين تركيب كابينه تلاش مي‌ شود هر كدام از جناح‌های 14 مارس و 8 مارس به شکل طبيعي و در یک رقابت مشخص بر روي تصدی پست‌هاي وزارتي نگاه‌هاي ويژه‌ايي دارند. برای جريان 14 مارس، وزارت دادگستري و وزارت كشور اهميت خاصي دارد به اين دليل كه وزارت كشور متصدی دستگاه امنيت داخلي است كه قبلا آقای "اشرف ریفی" رياست آن را عهده‌دار بود و تقريبا در انحصار قدرت جريان المستقبل و سعد حريري است و این جریان نگران است که اگر وزیر دیگری در این کابینه مستقر شود با رفتارهاي جانبدارانه از جریان افراطی و جناحی در لبنان، اوضاع را ممكن است به هم بزند، براین اساس اصرار ويژه‌ايي بود كه اشرف ریفی به پست وزارت كشور برسد، ولي مقاومت و مخالفت سريع حزب الله موجب شد که پست وزارت کشور به فرد ديگری به نام " نهاد المشنوق" واگذار شود و اشرف ریفی به پست وزارت دادگستري منصوب شود. درباره پست وزارت دادگستری نیز چون سعدحریری به دنبال این است که مسئله پیگیری روند دادگاه سعدحريري را در مسير مطلوب خودش قرار دهد، اصرار جريان 8 مارس و سعد حريري بر این بود که وزير دادگستري هم از اين جناح باشد.

نكته ديگر در مورد كابينه جديد اين که چون طی مدت كوتاهي در ماه‌هاي آينده رئيس‌جمهور جديد لبنان انتخاب می شود، این کابینه، يك كابينه موقت تلقي مي‌شود و با انتخاب رئيس‌جمهور جديد يا احتمالا تمديد دوره رياستي آقاي ميشل سليمان تركيب كابينه لبنان هم بايد مجددا صورت بگيرد.

نكته ديگر اين كه جناح آقاي ميشل عون به دليل اهميتی که وزارت انرژي و نفت طي سال‌هاي اخير داشته و مي‌تواند در آينده اقتصادی و حتي در وضعیت هر يك از جناح‌هاي آن وزارتخانه، تاثیر ویژه ایی به جاي مي‌گذارد، رقابت جدی بين جناح ميشل عون كه هم پيمان حزب‌الله است و جناح سعدحريري رئیس المستقبل برای کسب این وزارتخانه در جريان بود.

در اين رابطه اصرار آقاي ميشل عون موجب شد اين در سهميۀ جريان متبوع خودش باقي بماند و بقيه موضوعاتي كه مربوط به تدوين بيانيه حكومتي و يا به تعبير ديگر رويكردهايي كه اين كابينه بايد دنبال كند از طريق بعضي مداخله‌ها و يا تاثيراتي كه جنبلاط به جای گذاشت در يك مسير آرامي در حال پیشرفت است.

نكته ديگر در ماهيت و ترکیب كابينه جديد اين كه قبلا بر اساس مدل‌هاي تركيب كابينه كه گاهي 9-9-6 و گاهي 8ـ8ـ8 بسته می شد، الان كابينه با مدل 8ـ8ـ8 تدوين شده و آقاي جنبلاط و حزب سوسیالیسم پيشرو قبلا به دليل اين كه در درون 14 مارس رويكردهاي خود را تعریف كرده بودند در مجموعه آن تركيب سهم خود را دريافت مي‌كرد، ولي در تركيب جديد آقای جنبلاط در مجموعه سهم نخست‌وزير و رئيس‌جمهور يعني سومین مجموعه 8 نفره تعریف مي‌شود و به اين جهت باز موازنه قوا يك موازنه مطلوبي می تواند باشد. ولي از طرف ديگر حزب‌الله و جريان 8 مارس كه قبلا در مقابل فشارهاي14 مارس خواستار ثلث ضامن در تركیب كابينه بودند، در اين تركيب آن امتياز ثلث ضامن را به دست نياوردند. ثلث ضامن به اين معنا بود كه حال كه كابينه در اختیار جناح رقیب حزب 14 مارس است، جناح 8 مارس برای این که تلطیف سياست هاي كه ممکن است به ضررش باشد، کابینه باید از وزن عددی لازم یعنی یک سوم به علاوه یک، برخوردار باشد تا اگر دولت و كابينه بخواهد يك طرفه عمل كند اين حق وتو به نفع 8 مارس از طريق ثلث ضامن گذاشته شود.

ولي در تركيب كابينه تمام سلام، 8 مارس اين امتياز خودش را ثبت نكرده و بيشتر در يك فضاي گفتماني بايد مسائل آينده كابينه لبنان رقم بخورد، به همين دليل آقاي ميشل سليمان به دنبال اين است كه بعد از تدوين بيانيه حكومتي، نشست‌هاي یا گفتمان ملي گروه های مختلف را در خصوص استراتژی مقاومت از سر بگيرد و از خلال آن سياست‌هاي اصلي كه مخالف جهت 14 و 8 مارس است را به يك مسير شفاف‌تري هدايت كند.

مهم‌ترين مسئله در گفتمان ملي آن چيزي است كه آقاي سعد حريري و 14 مارس به دنبال حذف سلاح مقاومت هستند كه مورد خاص رژيم صهيونيستي و جناح ارتجاع عرب است، ولي فضاي كلي لبنان اجازه چنين رويكردي به آن ها نداده و حتي زماني كه آقاي سينوريه به عنوان نخست‌وزير از سوي 14 مارس بود و در مقطع سال هاي 2006 كه جنگ رژيم صهيونيستي با مقاومت را شاهد بوديم، با همه ابزار و امكاناتی كه در اختیار 14مارس بود نتوانستند در خصوص سلاح مقاومت ايجاد تردید کنند. اكنون هم بايد اين طور برآورد كرد كه روند گفتگوهاي ملي و گفتمان ملي لبنان متاثر از فضا و روندي است كه در سوريه شكل خواهد گرفت و نتايجي است كه از بحران سوريه به دست خواهد آمد.

 بصیرت: آیا کابینه جدید لبنان خواهد توانست اوضاع داخلی لبنان را آرام کند و تروریست ها را مهار کند؟

محمدی: آن چيزي كه از خلال مداخله غربي و آمريكايي تا به حال گزارش‌ها مورد تاكيد قرار داده اند اين است كه غربي‌ها به دليل نگراني از فعاليت غيرعادي گروه‌هاي تروريستي پذيرفتد كه ارتش نقش فعال تری را در دولت جديد بدست بگيرد كه اولين اقدام آن فعال شدن ارتش در مناطقی است که محل ورود گروه‌هاي تروريستي از داخل سوريه به لبنان و بالعكس ارسال سلاح و نیرو از داخل لبنان به سوريه مي‌باشد، لذا از آنجايي كه اين بازيگرهاي خارجي حضور و فعاليت غيرعادي گروه های تروريستي را به نفع خود نمي‌دانند، به نظر می رسد رويكرد حكومتي بیشتر به سمت مهار و مديريتي گروه‌هاي تروريستي سير كند، ولي جريان های وابسته به القاعده و عربستان سعودي به دنبال اين هستند كه مسير کابینه را از مسير روندهاي امنيتي تفکیک كنند و به همين دليل ما شاهد اين هستيم كه پس از تشكيل كابينه اقدامات تروريستي و ارتجاعي مجددا در داخل لبنان، به ويژه منطقه بيروت و الضاحیه آغاز شده است و اين اصرار در واقع عربستان سعودي و جریان های القاعده وابسته به رژيم سعودی است كه بتواند از طريق فشار به مقاومت و حزب‌الله از میزان حضور و اثر‌گذاري آن در داخل سوريه بکاهد، خصوصا اين كه اين فشارها همزمان‌ با چند روند نظامي در داخل سوريه است:

 ابتدا اين كه عملیات های هدفمند و برنامه ریزی شده ای در منطقه قلمون سوريه که به موازات مرزهای شرقی لبنان است، در جريان می باشد و تقريبا 12 گروه از تروریست های تکفیری به صورت متنوع در این منطقه فعال هستند كه 6 گروه آن رسما وابسته به القاعده هستند و 6 گروه ديگری که اگرچه پرچم و اسامي خودشان را وابسته به القاعده اعلام نمي‌كنند، ولي جريان‌هاي سلفي افراطي و يا تحت تاثير و مديريت رژيم سعودي هستند. عمليات ارتش سوريه در این منطقه مي‌تواند به شدت بر روي معادله داخلي سوريه و فرآيند جنگ تحمیل شده جريان القاعده در سوريه تعیین کننده باشد.

 مولفه دوم مربوط به تلاش جديدي است كه عربستان سعودی و ‌آمريكا براي فعال كردن جبهه هاي درگيري در جنوب سوريه در منطقه قنیطره استان درعا در دستور كار خود قرار دادند و تلاش مي‌كنند با فرستادن سلاح جدیدی توسط آمريكايي‌ها، فرانسوي‌ها و اسرائيلي‌ها که در اردن آموزش ديدند، معادلۀ نظامي جديدی را در سوريه به نمايش بگذارند و اخيرا هم شنيده شده كه آمريكايي‌ها سلاح و تجهيزات جديدی را توسط هواپيما و ماشين های مختلف و كاميون‌هاي نظامي همراه با نيروهاي آموزش ديده وارد فرودگاه " المفرق" که در شرقي‌ترين مناطق اردن قرار دارد، وارد مي‌كنند و اخبار جدید می گوید كاروانی در همين چارچوب در مرزهاي ورودي سوريه توسط ارتش سوريه نابود شده است.

اين مولفه نظامي هم جزء عواملي است كه ايجاب يا توجيه مي‌كند رژيم سعودي فضاي امنيتي و تروريستي را در داخل لبنان به شدت فعال كند تا بتواند در اين دو حوزه مهم و استراتژيك یعنی نبرد در قلمون و جنوب سوريه تأثیر بگذارد و نيروهاي مقاومت مجبور شوند اين مناطق را ترك كنند و يا تاثير خود را بر روند تحولات نظامي بزرگی که در اين دو منطقه رخ می دهد، محدود كنند و لذا شاهد انفجارهاي نزدیک رایزنی فرهنگي جمهوری اسلامی ایران و دفتر هواپيمايي ايران در بيروت هستیم كه طي هفته گذشته تعدادي شهيد و زخمي بر جاي گذاشت و بیانیه های رسمی القاعده و جبهه النصره تاكيد كرده که به اين‌ عمليات‌ها ادامه مي‌دهد و از جمله کتائب عبدالله عزام كه مستقيما تحت مديريت و هدايت استخبارات رژيم سعودي است و آن ها هم بيانیه برای استمرار این گونه عملیات ها صادر کردند و دليل آن مرتبط است با دو پديده و سير عمليات نظامي كه در قلمون و جنوب سوريه در جريان است./

مصاحبه از: وحید قاسمی

منبع : بصیرت