مسعود حسنوند[1]

چکیده:

این پژوهش به بررسی تاثیر شبکه های اجتماعی به عنوان یکی از کارگزاران جامعه پذیری امروزی در بروز پدیده طلاق می پردازد. روش تحقیق کمی و از نوع توصیفی تحلیلی بوده است. داده ها و اطلاعات مورد نیاز تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و نیز مصاحبه با 5 نفر از قضات محترم دادگاه خانواده، و 5 نفر از اساتید جامعه شناسی به دست آمد که منجر به تهیه پرسشنامه ای 32 ماده ای شد. افراد نمونه تحقیق مشتمل بر 50 نفر از متقاضیان طلاق بوده که در نیمه اول سال 1393 به دادگاه خانواده شماره 1 تهران مراجعه داشته و به صورت در دسترس انتخاب شدهاند. پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برابر 75 درصد برآورد شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های t، ضريب همبستگي تاو- بی کندال-استوارت، من ویتنی یو و مربع- خی استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که هر چه میزان حضور افراد در شبکه های اجتماعی بیشتر باشد به همان اندازه گرایش به سبک زندگی مدرن نیز بیشتر می شود. هر چه افراد در شبکه های اجتماعی حضور داشته باشند به همان اندازه گرایش به سبک زندگی سنتی نیز کمتر می شود و برعکس چنانچه افراد در شبکه های اجتماعی عضویت نداشته باشند گرایش آنها به سبک زندگی سنتی بیشتر است. همچنین بین عضویت زوجین در شبکه های اجتماعی و درخواست طلاق ارتباط مستقیم و معنادار وجود دارد.

کلیدواژه:«طلاق، شبکه های اجتماعی، روابط زوجین»

مقدمه:

نقش خانواده به عنوان کوچک ترین واحد اجتماعی می تواند هم در جنبه مثبت آن یعنی ایجاد کانون آرامش و هم در جنبه منفی اش یعنی ایجاد آسیب اجتماعی بسیار مهم و تاثیرگذار باشد. از جمله وجوه منفی پدید آمده از درون این نهاد اجتماعی، بروز آسیبی تحت عنوان «طلاق» است که آثار مخرب آن در ابعاد اجتماعی فوق العاده زیاد بوده و موجب ایجاد ناهنجاری های اجتماعی بسیاری می گردد. در پیدایش این معضل، عوامل شناخته شده و ناشناخته ای دست به دست هم داده و موجب ناسازگاری زناشویی و انحلال خانواده و بالا رفتن نرخ طلاق در جامعه ایرانی به خصوص در سالهای اخیر شده است. این پدیده از طرف متخصصان رشته های مختلف علوم انسانی به گونه های متفاوتی مورد تحلیل و تبیین قرار می گیرد. یکی از این عوامل احتمالی تاثیرگذار بر افزایش روند طلاق در بین زوجین، «شبکه های اجتماعی» هستند. شبکه های اجتماعی مجازی، نسل جدیدی از وب سایت های اینترنتی هستند که در آن کاربران اینترنتی حول محور مشترکی به صورت مجازی دور یکدیگر جمع می شوند و گروه های آنلاین را تشکیل می دهند. در واقع شبکه اجتماعی شبکه ای متشکل از افراد و گروه ها و تعامل بین آن هاست. شبکه های اجتماعی نظیر فیس بوک، توئیتر و نرم افزارهای تلفن همراه نظیر وی چت، تانگو، واتس آپ و وایبر که به شکل رایگان در اختیار تمامی کاربران دنیا قرار می گیرند قادرند تا با جایگزینی ارزش های مدرن به جای ارزش های سنتی، سبک زندگی غربی را ترویج نموده و چالش جدی بین الگوهای رفتاری زوجین ایجاد نمایند.

بیان مساله:

جوامع امروزی با مشکلات و معضلات اجتماعی متعددی روبرو هستند. اما در همه جوامع برخی از مسائل و مشکلات از درجه اهمیت بالاتری برخوردار هستند که به واسطه ی میزان آسیبی که بر پیکره جامعه وارد می کنند، می توان به اهمیت آن ها پی برد. یقینا یکی از مهم ترین این معضلات، پدیده«طلاق»است؛ چرا که صدمه های وارده از این معضل بر پیکره خانواده که مرکز ثقل جامعه محسوب می شود، وارد می آید. همان طور که می دانیم خانواده اولین و بنیادی ترین نهاد اجتماعی موجود در جامعه است که هم ضامن سلامت و هم بقای آن تلقی می گردد. از سوی دیگر شخصیت فرزندان در خانواده شکل گرفته و آنان را منطبق و سازگار با الگوهای جامعه بار می آورد. اما خانواده همیشه قادر به نگهداشت، انسجام و هدایت اعضاء به سمت یک هدف نیست و برخی از اوقات دچار گسست در بین اعضای خود می گردد که در نهایت این فاصله و گسست می تواند منجر به فروپاشی این نهاد بسیار مهم شود. در سال های اخیر روند بروز این پدیده در کشور به شدت در حال افزایش بوده است به نحوی که سیر صعودی طلاق در کشور در حال جا به جا کردن رکوردهای جهانی است. طبق برآوردهای غیررسمی، ایران در زمینه آمار طلاق به رتبه چهارم جهان صعود کرده است. در پنج سال 1385 تا 1390 آمار طلاق از 94 هزار به 143 هزار افزایش یافته و در سال 1392 این آمار به بیش از 144 هزار مورد رسیده است. آمار طلاق رسمی و ثبت شده تهران نیز از 16567 مورد در سال 1383 به 26662 مورد در سال 1392 رسیده است.(آینده بان، 1393: صفحه 52) در سال 92 میزان طلاق ها 4/3 درصد نسبت به سال 91 از افزایش برخوردار بوده است که 2/14 درصد طلاق ها مربوط به سال اول زندگی و حدود 50 درصد طلاق ها مربوط به 5 سال اول زندگی است. در سال 92 به طور متوسط در ازای هر 5 ازدواج یک طلاق و در مقابل هر صد ازدواج، 1/20 طلاق به ثبت رسیده است.(محزون، 1393).در میان عوامل اعلام شده برای علل طلاق در کشور، رقم قابل توجه یعنی 42 درصد از طلاق ها، تحت تاثیر عوامل اعلام نشده دسته بندی می شوند.( جدول شماره 1) بسیاری معتقدند بخش قابل توجهی از این عوامل اعلام نشده در زمینه ناهنجاری های عاطفی و جنسی است. بسیاری از روان شناسان و متخصصان مشاوره خانواده، ناهنجاری ها و اختلاف های زوجین در مسائل عاطفی و جنسی را یکی از عوامل جدی و قابل توجه افزایش آمار طلاق در کشور می دانند و افزایش این ناهنجاری ها و اختلاف ها را زنگ خطری برای تحکیم نهاد خانواده توصیف می کنند(آینده بان، 1393: صفحه 54) به نظر می رسد عدم جامعه پذیری صحیح زوجین ریشه عمده چنین مسائلی باشد، بدین معنا که عدم آشنایی مناسب و صحیح فرد با الگوها، هنجارها، تکالیف و انتظارات خود در زندگی زناشویی می تواند زمینه ساز بسیاری از مشکلات و ناهنجاری گردد. آنچه بدیهی به نظر می رسد آن است که در زمان گذشته نهاد خانواده به عنوان تنها نهاد کارگزار جامعه پذیری افراد محسوب می شود، اما با توجه به تغییرات صورت گرفته و رشد فن آوری و بروز پدیده های نوظهور چون اینترنت، ماهواره، رسانه های جمعی و شبکه های اجتماعی[2] شاهد پیدایی رقبای جدی در کنار خانواده در امر جامعه پذیری افراد هستیم. از میان رسانه های متنوع و نوین می توان از شبکه های اجتماعی به عنوان یکی از پرمخاطب ترین رسانه ها در سراسر دنیا یاد کرد که به خصوص با رشد فن آوری تلفن های همراه هوشمند و تسهیل دسترسی افراد به این شبکه ها ضریب نفوذ اعضاء آن به سرعت در حال افزایش است. تعداد کاربران اینترنت کشور در سال 91 برابر با 46 میلیون و 276 نفر اعلام شده که در این راستا ضریب نفوذ کاربران اینترنت در سال 91 برابر با 57/61 درصد برآورد می شود. درا ین میان بیشترین دسترسی مربوط به اتصال تلفن همراه است که با تعداد 32 میلیون و 13 هزار و 494 کاربر معادل 73/49 درصد از کاربران را دارد. بنابراین آمار، تعداد کاربران اینترنت تلفن همراه در سال 91 نسبت به سال 90 بیش از 63/60 درصد رشد را نشان می دهد(مرکز مدیریت توسعه ملی اینترنت، 1392).

جدول شماره-1

تعداد اعضای بزرگ ترین شبکه اجتماعی دنیا یعنی فیس بوک تنها پس از گذشت 8 سال از شروع فعالیت(4 فوریه 2006) در ماه سپتامبر سال 2012 از مرز یک میلیارد نفر گذشت و امروزه از هر 7 انسان یک نفر در آن عضو است(Social Media Today, 2013). گسترش شبکه های اجتماعی در میان جوامع امروزی به گونه ای است که اصلا امکان کنترل سبک زندگی با این رسانه های جدید وجود ندارد، یعنی سبک زندگی ای که در یک جامعه ی آرمانی و مطلوب چه دینی و چه غیر دینی تصور می کنید، قابلیت سازگار شدن با شبکه های اجتماعی که فراگیر است و هیچ گونه کنترل و محدودیتی بر آن نیست را ندارد. حریم خصوصی غیر مطمئن از لوازم فرهنگی این شبکه های اجتماعی است. بین هویت حقیقی و هویت مجازی افراد در شبکه های اجتماعی شکاف وجود دارد و این کاملا با آن چه در فرهنگ و سبک زندگی اسلامی و محیط خانواده به عنوان جامعه آرمانی به آن نگاه می کنید تفاوت دارد. شبکه های اجتماعی به دلیل این که افراد را به یک حریم خصوصی می برد، اصلا نمی تواند با آن اساس کار که حداقل در خور تعلیم و تربیت و زندگی با سبک ایرانی اسلامی خانواده است، سازگار باشد. با آمدن شبکه های اجتماعی مجازی، شکل جدیدی از زندگی در فضای مجازی شکل گرفت و روابط میان افراد با شکل سنتی آن تفاوت کرد و تاثیر غیرقابل انکاری بر روابط اجتماعی بر جای گذاشت. شبکه های اجتماعی یکی از پرطرفدارترین رسانه ها هستند که مخاطبان بسیاری به خصوص از قشر جوان دارند. ویژگی های تعاملی و ایجاد بستر برای ایجاد روابط اجتماعی از دلایل مورد استقبال واقع شدن شبکه های اجتماعی است. شبکه های اجتماعی با قابلیت هایی که در اختیار کاربران خود قرار می دهند به 5 اولویت اول کاربران اینترنت تبدیل شده اند(اسلامی، 1392، صفحه 17). فرد در شبکه های اجتماعی با طیف وسیعی از افراد در ارتباط است و علایق  خود در زمینه های مختلف را با آنها به اشتراک می گذارد. افراد در شبکه های اجتماعی می توانند هویتی کاملا دلخواه داشته باشند و بر پایه همان هویت دلخواه ارتباط مجازی خود را با دیگران گسترش دهند. ظاهر این شبکه ها جمع گرا است. امروزه تغییرات فرهنگی موجب شده که مردم ترجیح دهند در عین تنهایی، ارتباطات گسترده ای  هم با جهان پیرامون خود داشته باشند. شبکه های اجتماعی این خواسته را فراهم می کند(امیر بارانی،1390). شبکه های اجتماعی مختلف با سرویس ها و خدمات مختلفی که در اختیار کاربران خود قرار می دهند، موجب تاثیر گذاری بیشتر روی زندگی آنها و جامعه و رفتارهای اجتماعی می شوند. شبکه های اجتماعی در حوزه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و سایر حوزه های مهم تاثیر می گذارند. به عنوان مثال شبکه اجتماعی فیس بوک با وجود امکانات و خدمات ویژه و جدیدی که دارد و با اینکه کاربران بسیاری را جذب کرده است، اما یکی از تاثیرات منفی اش روی روابط بین فردی است؛ به عنوان مثال، مطالعه ای در انگلستان نشان داده است که حدود 3/1 طلاق ها در این کشور با شبکه اجتماعی فیس بوک[3] در ارتباط است(مهدوی، 1390). رشد فزاینده و آینده شبکه های اجتماعی، نسبت به جدا شدن نسل جدید و حتی نسل قدیم از روابط اجتماعی خارج از فضای نت و فرو رفتن در دنیای مجازی خود ساخته، هشدار داده اند. نتایج بررسی های محققان دانشگاه شیلی نشان می دهد گذراندن زمان در شبکه های اجتماعی باعث تخریب زندگی زناشویی و همچنین بروز افسردگی در افراد می شود. بر همین اساس، میزان طلاق و جدایی در افرادی که زمان زیادی را در شبکه های اجتماعی می گذرانند به مراتب بیشتر از افرادی است که زندگی را بدون شبکه های اجتماعی تجربه می کنند. دکتر کواتور سباستین، استاد دانشگاه کاتولیگ شیلی می گوید: شبکه های اجتماعی به دلیل اعتیاد آور بودن، باعث کاهش توجه زوجین به یکدیگر می شوند بنابراین باعث کمرنگ شدن نقش افراد در زندگی زناشویی می شود و ایجاد دلسردی می کند. در این پژوهش به بررسی تاثیر شبکه های اجتماعی در بروز طلاق در جامعه ایرانی خواهیم پرداخت. بدین معنا که آیا اصولا می توان بین بروز طلاق در خانواده های ایرانی و شبکه های اجتماعی رابطه ای متصور شد؟ و اگر پاسخ مثبت باشد، این رابطه به چه نحو است و چه نتایجی را به دنبال خواهد داشت و راهکارهای مقابله با آن چیست؟

پیشینه پژوهش:

در خصوص تاثیر شبکه های اجتماعی در بروز طلاق در جامعه ایرانی تاکنون پژوهشی به طور مستقیم صورت نگرفته است و مطالعه پژوهش های انجام شده به مواردی انجامید که به طور غیرمستقیم با موضوع پژوهش مرتبط بودند که در ادامه به پاره ای از آنها اشاره می شود:

در پژوهشی توسط گایر[4] (2010، ترجمه هنریان ویونی، 1390، ص 34) که بر روی 402 مسلمان مطلقه در آمریکای شمالی انجام شد نتایج زیر به دست آمد: در اکثر موقعیت ها زنان متقاضی طلاق بودند، دلایل طلاق به ترتیب اهمیت عبارت بودند از: ناسازگاری، خشونت عاطفی، کلامی، فیزیکی و جنسی، سوء استفاده مالی، دخالت خانواده و خیانت.

جوادی و جوادی (1390) در پژوهشی با عنوان گرایش به طلاق و عوامل موثر بر آن در بین مراجعه کنندگان به دادگاه های خانواده در شهرستان ایوان غرب و گیلان غرب به نتایج ذیل رسیدند: عدم مسئولیت پذیری، دخالت خانواده همسر، ناتوانی در برقراری روابط عاطفی، بی علاقگی به همسر، بی وفایی به همسر، مشکل داشتن در برقراری روابط جنسی مطلوب و برآورده نکردن انتظارات یکدیگر از عوامل اصلی طلاق بوده است.

ساموئل چان[5] و محمد ساریف مصطفی[6] (2008) در طی پژوهشی با عنوان «طلاق در مالزی»  سه عامل اصلی طلاق در این کشور را: 1. خیانت (داشتن رابطه جنسی با کسی غیر از همسر خود) 2. عشق به فرد دیگر و 3. مشکل عاطفی(خشونت شفاهی و جسمی) ذکر کرده اند. البته محققان عوامل دیگری مانند اعتیاد به مواد مخدر، مشکلات جنسی، مشکلات ارتباطی، ازدواج در سنین پایین و درگیری های شغلی را نیز نام برده اند.

محمد رضا نعیمی(1387) در یک پژوهش به بررسی تاثیر تعامل خانواده و ماهواره در بروز پدیده طلاق( مطالعه موردی شهرستان گرگان) پرداخته است و نتایج بدست آمده نشان دهنده تاثیر ماهواره در ایجاد ارزش های مدرن در زوجین و تاثیر خانواده در پیدایی ارزش های سنتی زوجین بوده است. هم چنین نتایج حاکی از آن بود که برای ایجاد توازن در ارزش های مسلط در زوجین و برای جلوگیری از تغییرات ناگهانی و یا تضاد ارزشی در بین آنها باید تعاملی سنجیده بین این دو بال مهم جامعه پذیری صورت گیرد.

در تحقیق دیگری تحت عنوان «تحلیل جامعه شناختی میزان گرایش به طلاق»(مطالعه موردی شهرستان کرمانشاه) توسط ریاحی و همکارانش(1386)، محققین با استفاده از نظریه های همسان همسری، مبادله و شبکه سعی در تحلیل جامعه شناختی میزان گرایش به طلاق داشته اند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که برآورده نشدن انتظارات همسران از یکدیگر، میزان تصور مثبت از پیامدهای طلاق، دخالت دیگران در زندگی زوجین، تفاوت سنی، تفاوت تحصیلی و تفاوت عقاید همسران به صورت های مستقیم و غیرمستقیم بر میزان گرایش به طلاق تاثیر دارند.

ادبیات تحقیق

-         پدیده طلاق

-         آسیب های اجتماعی طلاق

-         شبکه های اجتماعی

-         روابط زوجین

-         جامعه پذیری

-         سبک زندگی سنتی

-         سبک زندگی مدرن

-         فضای مجازی

-         روابط اجتماعی

روش تحقیق:

پژوهش حاضر بر اساس هدف، تحقیقی کاربردی و کمی است. و بر اساس چگونگی جمع آوری داده های مورد نیاز توصیفی_تحلیلی است، چرا که می خواهیم تأثیر شبکه های اجتماعی در بروز پدیده طلاق از نظر افراد متقاضی در شهر تهران مورد مطالعه قرار دهیم.

جامعه و نمونه آماری:جامعه آماری عبارتست از کلیه افرادی که در نیمه اول سال 1393 متقاضی طلاق بوده اند و جهت انجام این امر به دادگاه های خانوادهشهر تهران مراجعه داشته اند. نمونه آماری عبارتست از تعداد 50 نفر از افراد متقاضی طلاق در شهر تهران که در نیمه اول سال 1393 به صورت در دسترس انتخاب شده اند.

ابزار جمع آوری اطلاعات:ابزارهای جمع آوری اطلاعات در این پژوهش عبارتند از: مطالعه کتابخانه ای و فیش برداری از کتاب ها، مقالات و مجلات علمی مورد نیاز و مراجعه به پایگاه های اینترنتی مرتبط با موضوع پژوهش، تکنیک مصاحبه با 5 نفر از قضات دادگاه های خانواده و 5 نفر از اساتید رشته جامعه شناسی که نظرات آن ها جهت تنظیم پرسشنامه مورد استفاده محقق قرار گرفته است و پرسش نامه محقق ساخته که 32 سؤال را در بر گرفته است. سؤال های این پرسش نامه به بررسی متغیرهای مورد مطالعه در موضوع پژوهش می پردازد.

 روایی و پایایی ابزار:برای اعتبارسنجی ابزار اصلی تحقیق یعنی پرسشنامه از اعتبار محتوا استفاده شده است. در این تحقیق سؤالات پرسشنامه اولیه، توسط 3 نفر از صاحبنظران در این زمینه مورد بازبینی و قضاوت قرار گرفت و مطابقت سؤال ها با موضوع تحقیق بررسی شد و بر اساس دیدگاه های آنان تعدادی از سوال ها حذف، اضافه و اصلاح شدند. درباره پایایی ابزار تحقیق نیز از ضریب آلفای کرونباخ[7] با استفاده از نرم افزار spssاستفاده شده که ضریب به دست آمده(75 درصد) حاکی از پایایی بالای ابزار تحقیق است.

نحوه جمع آوری اطلاعات: در این پژوهش ابتدا اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای به دست آمد سپس با تحلیل محتوای مصاحبه های انجام شده با کارشناسان آگاه به مسائل طلاق و شبکه های اجتماعی اطلاعات جمع آوری شده مجدداً مورد بازبینی و ارزیابی قرار گرفت. به منظور اعتبار و پایایی ابزار تحقیق، اجرای آزمایشی پرسشنامه و تکمیل از سوی 3 نفر از کارشناسان انجام شد. در ادامه پس از حذف، اضافه و اصلاح برخی از سوال ها، پرسشنامه نهایی با 32 سوال تدوین و به وسیله 50 نفر از زوجین مراجعه کننده به مجتمع قضایی شماره 1 خانواده تهران تکمیل شد.

تجزیه و تحلیل آماری اطلاعات:برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار spssاستفاده شد. داده ها با شاخص های آمار توصیفی هم چون میانگین، انحراف معیار و شاخص های آمار استنباطی مانند آزمون های t، ضريب همبستگي تاو- بی کندال-استوارت و من ویتنی یو تحلیل شده است.

تجزیه و تحلیل داده ها:با استناد به تحقیقات صورت گرفته در مدل نظری این تحقیق، فرض بر آن است که خانواده از طریق فرآیند جامعه پذیری، ارزش ها و هنجارهای سنتی مورد تأیید جامعه را به فرزندان انتقال می دهد که عبارتند از: ایمان و پایبندی مذهبی و انسجام اجتماعی. اما شبکه های اجتماعی به عنوان یکی از رسانه های ارتباط جمعی به دلیل جهان شمول بودن و عمدتاً وابستگی به سبک زندگی غربی، به ترویج هنجارها و ارزش های ناهماهنگ با جامعه اسلامی- ایرانی می پردازند که مهم ترین آن ها عبارتند از: مادی گرایی، فرد گرایی، آزادی های نامحدود و کامیابی به هر قیمتی.

فرضیات:

1-     هر چه میزان حضور افراد متقاضی طلاق در شبکه های اجتماعی بیش تر باشد به همان اندازه گرایش به سبک زندگی مدرن بیش تر می شود.

2-     احتمالاً تفاوت معناداری در سبک زندگی سنتی افراد عضو شبکه های اجتماعی و متقاضی طلاق نسبت به افراد غیر عضو وجود دارد.

3-     احتمالاً تفاوت معناداری در سبک زندگی مدرن افراد عضو شبکه های اجتماعی و متقاضی طلاق نسبت به افراد غیر عضو وجود دارد.

4-     احتمالاً رابطه معناداری بین تقاضای طلاق و عضویت یکی از زوجین متقاضی طلاق در شبکه های اجتماعی وجود دارد.

تبیین داده ها:

فرضیه1: هر چه میزان حضور افراد متقاضی طلاق در شبکه های اجتماعی بیش تر باشد به همان اندازه گرایش به سبک زندگی مدرن بیش تر می شود.

مقیاس گرایش به سبک زندگی مدرن از جمع نمرات  7 گويه‌ شامل: «آیا از سال گذشته تا به امروز در یکی از شبکه های اجتماعی جدید عضویت داشته اید؟»، «آیا از یک ماه گذشته تا به امروز در مهمانی های شبانه یا پارتی های مختلط غیر فامیلی شرکت داشته اید؟»، «آیا از یک ماه گذشته تا به امروز احساس ضعف و سستی کرده‌اید؟»، «آیا از یک ماه گذشته تا به امروز احساس کرده اید که نسبت به افراد خانواده خود بی تفاوت و دلسرد شده اید؟»، «آیا از یک ماه گذشته تا به امروز احساس بیهودگی و اتلاف وقت داشته اید؟»، «آیا احساس کرده اید که نشاط و علاقه خود را به فعالیت های کاری ومعمولی خود از دست داده اید؟» و «آیا از یک ماه گذشته تا به امروز با پوشش وآرایش خارج از عرف در جامعه حضور داشته اید؟» حاصل شده است. حداقل نمره در این خرده مقیاس 2-0 ، از 5-2 متوسط و از 5 به بالا نمره زیاد را در سبک زندگی مدرن نشان می دهد. نتايج مربوط به اين شاخص در جدول شماره 2 آورده شده است.

جدول شماره 2. فراوانی و درصد نمرات میزان حضور افراد در شبکه های اجتماعی وگرایش به سبک زندگی مدرن

گروه عضو در شبکه اجتماعی

میزان حضور افراد در شبکه های اجتماعی

میزان گرایش به سبک زندگی مدرن

فراوانی

درصد

فراوانی

درصد

کم

4

16

5

20

متوسط

6

24

7

28

زیاد

15

60

13

52

كل

25

100

25

100

جدول شماره 3. ضريب همبستگي تاو- بی کندال-استوارت  بين میزان حضور افراد در شبکه های اجتماعی وگرایش به سبک زندگی مدرن

ضریب همبستگی

t= 0.76

سطح معناداری

0.000

متغیر 1

میزان حضور افراد در شبکه های اجتماعی

متغیر2

میزان گرایش به سبک زندگی مدرن

با توجه به نتایج به دست آمده از جدول بالا می توان گفت که با توجه به میزان ضریب همبستگي تاو- بی کندال-استوارت که برابر با 76 درصد در سطح اطمینان 99/99 درصد است، بین دو متغیر مورد مطالعه رابطه معنادار آماری دیده شده است، لذا هر چه میزان حضور افراد در شبکه های اجتماعی بیشتر باشد به همان اندازه گرایش به سبک زندگی مدرن نیز بیشتر می شود.

فرضیه2: بین سبک زندگی سنتی افراد عضو شبکه های اجتماعی و متقاضی طلاق نسبت به افراد غیر عضو تفاوت معنادار آماری وجود دارد.

 مقیاس گرایش به سبک زندگی سنتی از جمع نمرات 7 گويه‌ شامل: «آیا از سال گذشته تا به امروز در یکی از مراسم های ملی یا مذهبی مهم شرکت داشته اید؟»، «آیا از یک ماه گذشته تا به امروز در مهمانی های فامیلی شرکت داشته اید؟»، «آیا از یک سال گذشته تا به امروز در یک فعالیت خیریه شرکت کرده‌اید؟»، «آیا از یک سال گذشته تا به امروز احساس کرده اید که نسبت به افراد خانواده خود احساس مسئولیت نشان داده اید؟»، «آیا از یک سال گذشته تا به امروز احساس هدفمندی و استفاده مفید از وقت خود داشته اید؟»، «آیا احساس کرده اید که نسبت به فعالیت های کاری ومعمولی خود علاقه مندید؟» و «آیا از یک سال گذشته تا به امروز بدون استثناء با پوشش وآرایش مناسب عرف ایرانی-اسلامی جامعه حضور داشته اید؟» حاصل شده است. حداقل نمره در این خرده مقیاس 2-0 ، از 5-2 متوسط و از 5 به بالا نمره زیاد را در سبک زندگی سنتی نشان می دهد . نتايج مربوط به اين شاخص در جدول شماره 4 آورده شده است.

جدول شماره  4ـ فراوانی و درصد نمرات سبک زندگی سنتی افراد عضو و غیرعضو شبکه های اجتماعی

سبک زندگی سنتی

افراد عضو شبکه های اجتماعی

افراد غیر عضو شبکه های اجتماعی

فراوانی

درصد

فراوانی

درصد

کم

13

52

3

12

متوسط

8

32

7

28

زیاد

4

16

15

60

كل

25

100

25

100

جدول شماره 5- مقایسه آزمون من ویتنی در بین دو گروه عضو وغیر عضوشبکه اجتماعی از نظر سبک زندگی سنتی

نوع آزمون

سبک زندگی سنتی

من ویتنی U

ویل کاکسون W

Z

سطح معناداری

36.000

91.000

-060/1

02/0

با توجه به نتایج به دست آمده از جدول بالا می توان گفت که چون نمره من ویتنی Uدر سطح معناداری 2./. بدست آمده است در جدول محاسبه شده، به موردAsymp.Sig نگاه می کنیم که اگر مقدار عددی آن از 05/ کمتر باشد پی می بریم که با احتمال 95درصد تفاوت بین دو گروه معنی دار است.لذا بین دو گروه مورد مطالعه در متغیر سبک زندگی سنتی تفاوت معنادار آماری دیده شده است، لذا هر چه افراد در شبکه های اجتماعی حضور داشته باشند به همان اندازه گرایش به سبک زندگی سنتی نیز کمتر می شود و برعکس چنانچه افراد در شبکه های اجتماعی عضویت نداشته باشند گرایش آنها به سبک زندگی سنتی بیش تر است.

فرضیه3: بین سبک زندگی مدرن افراد عضو شبکه های اجتماعی و متقاضی طلاق نسبت به افراد غیر عضو تفاوت معنادار آماری وجود دارد.

 مقیاس گرایش به سبک زندگی مدرن از جمع نمرات 7 گويه‌ شامل: «آیا از سال گذشته تا به امروز حداقل در یکی از شبکه های اجتماعی عضویت داشته اید؟»، «آیا از یک ماه گذشته تا به امروز با دوستان خود در شبکه های اجتماعی ارتباط واقعی یا مجازی داشته اید؟»، «آیا از یک سال گذشته تا به امروز حداقل در یک مهمانی های شبانه یا پارتی های مختلط غیر فامیلی شرکت داشته اید ؟»، «آیا از یک سال گذشته تا به امروز احساس کرده اید که نسبت به همسر خود بی تفاوت شده اید و می توانستید با کس دیگری بهتر از او ازدواج می کردید؟»، «آیا از یک سال گذشته تا به امروز احساس افسردگی ناشی از مشاهده تصاویر زندگی دوستان مجازی خود که موقعیت بهتر و شادتری نسبت به زندگی شما دارند داشته اید؟»، «آیا احساس کرده اید که نسبت به فعالیت های کاری ومعمولی خود بی تفاوت شده اید؟» و «آیا از یک سال گذشته تا به امروز به دنبال تغییر پوشش و آرایش خود بر اساس مدهای غربی بوده اید؟» حاصل شده است. حداقل نمره در این خرده مقیاس 2-0 از 5-2 متوسط و از 5 به بالا نمره زیاد را در سبک زندگی مدرن نشان می دهد. نتايج مربوط به اين شاخص در جدول شماره 6 آورده شده است.

جدول شماره 6- فراوانی و درصد نمرات سبک زندگی مدرن افراد عضو و غیرعضو شبکه های اجتماعی

سبک زندگی مدرن

افراد عضو شبکه های اجتماعی

افراد غیر عضو شبکه های اجتماعی

فراوانی

درصد

فراوانی

درصد

کم

3

12

11

44

متوسط

5

20

6

24

زیاد

12

48

3

12

كل

25

100

25

100

جدول شماره 7- مقایسه آزمون من ویتنی در بین دو گروه عضو وغیر عضوشبکه اجتماعی از نظر سبک زندگی مدرن

نوع آزمون

سبک زندگی مدرن

من ویتنی U

ویل کاکسون W

Z

سطح معناداری

25.56

58.00

-060/2

046/0

با توجه به نتایج به دست آمده از جدول بالا می توان گفت که چون نمره من ویتنی Uدر سطح معناداری 46./. بدست آمده است لذا بین دو گروه مورد مطالعه در متغیر سبک زندگی مدرن تفاوت معنادار آماری دیده شده است، لذا هر چه حضور افراد در شبکه های اجتماعی پررنگ تر باشد به همان اندازه گرایش به سبک زندگی مدرن نیز بیش تر می شود و برعکس.

فرضیه چهارم: احتمالاً رابطه معناداری بین تقاضای طلاق و عضویت یکی از زوجین متقاضی طلاق در شبکه های اجتماعی وجود دارد.

سوال های مربوط به فرضیه فوق 11 گویه شامل:«آیا از یک سال پیش تا کنون حداقل عضو یکی از شبکه های اجتماعی بوده اید؟»«آیا همسرتان از یک سال پیش تا کنون حداقل عضو یکی از شبکه های اجتماعی بوده است؟»«میزان حضور شما در شبکه های اجتماعی بطور متوسط روزانه و هفتگی چند ساعت می باشد؟»«تعداد دوستان شما در شبکه های اجتماعی چند نفر می باشد؟»«چند درصد از دوستان مجازی شما از جنس مخالف می باشند؟»«در چند شبکه اجتماعی عضویت دارید؟»«آیا تا کنون تمایل داشته اید با دوستان مجازی خود از جنس مخالف قرار ملاقات حضوری بگذارید؟»«آیا با دوستان مجازی خود از جنس مخالف روبرو شده اید؟»«آیا پس از روبرو شدن با دوست مجازی خود از جنس مخالف احساس خیانت به همسرتان کرده اید؟»«آیا یکی از علل اصلی جدایی خود را تبعات ناشی از عضویت در شبکه های اجتماعی می دانید؟»«آیا عضویت در شبکه های اجتماعی را به سایر زوجین پیشنهاد می کنید؟» می باشد. نتايج مربوط به اين شاخص در جدول شماره 8 آورده شده است.

جدول شماره 8- فراوانی و درصد نمرات سبک ارتباط بین درخواست طلاق و عضویت در شبکه های اجتماعی

ارتباط بین درخواست طلاق و عضویت در شبکه های اجتماعی

افراد عضو شبکه های اجتماعی

فراوانی

درصد

کم

8

32

متوسط

7

28

زیاد

10

40

كل

25

100

جدول شماره 9- مقایسه آزمون مربع- خیدر بین دو گروه عضو وغیر عضو شبکه های اجتماعی از نظر ارتباط بین درخواست طلاق و عضویت در شبکه های اجتماعی

نوع آزمون

مقدار آزمون

درجه آزادی

سطح معناداری

نتیجه

مربع- خی

473/15

1

000/0

تایید

نتایج به دست آمده از جدول بالا فرضیه چهارم را تایید می کند و مشخص می نماید که بین عضویت زوجین در شبکه های اجتماعی و درخواست طلاق ارتباط مستقیم و معنادار وجود دارد.

نتیجه گیری

 نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه شماره یک نشان داد که ،هر چه میزان حضور افراد در شبکه های اجتماعی بیشتر باشد به همان اندازه گرایش به سبک زندگی مدرن نیز بیشتر می شود. نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه شماره  دو نشان داد که ،تفاوت معناداری در سبک زندگی سنتی افراد عضو شبکه های اجتماعی و متقاضی طلاق نسبت به افراد غیر عضو وجود دارد.نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه شماره سه نشان داد که تفاوت معناداری در سبک زندگی مدرن افراد عضو شبکه های اجتماعی و متقاضی طلاق نسبت به افراد غیر عضو وجود دارد. و نتایج به دست آمده از آزمون فرضیه شماره چهار نیز نشان داد کهرابطه معناداری بین تقاضای طلاق و عضویت یکی از زوجین متقاضی طلاق در شبکه های اجتماعی وجود دارد. نتایج به دست آمده از چهار فرضیه فوق با پژوهش های محمد رضا نعیمی(1387) که در یک پژوهش به بررسی تاثیر تعامل خانواده و ماهواره در بروز پدیده طلاق( مطالعه موردی شهرستان گرگان) پرداخته است و نتایج نشان دهنده تاثیر ماهواره در ایجاد ارزش های مدرن در زوجین و تاثیر خانواده در پیدایی ارزش های سنتی زوجین بوده است همخوانی دارد. تکنولوژی های ارتباطی تعاملی و مجازی به خصوص «شبکه های اجتماعی» الزام های جدی را بر هویت یابی افراد داشته است. ریسک پذیری، انتقالی بودن احساسات و عواطف، دادن فرصت بازاندیشی، تقویت فردی بودن، استقلال عمل و انتخابی بودن، ایجاد تعارض، دوسویگی و بحران در هویت، جبران کردن برخی کاستی های فضای عمومی و حقیقی، خصوصی کردن دنیای زندگی، فراغتی ساختن رسانه و فردی ساختن هویت، پیچیدگی در هویت، زیباسازی زندگی روزمره، جزء جزء کردن هویت، ارزشمند کردن تمایز و اهمیت دادن به سبک زندگی از جمله تأثیرات مفروض فضای مجازی بر ارزش ها، هویت و گرایش های افراد جامعه به خصوص زوجینی است که در سال های اولیه و بحرانی پس از ازدواج به سر می برند. امروزه به دلیل افزایش ضریب نفوذ شبکه های اجتماعی به خصوص با گسترش تلفن های همراه هوشمند در بین افراد جامعه نمی توان کارکرد شبکه های اجتماعی را به عنوان یکی از کارگزاران جامعه پذیری نادیده گرفت و یا حذف نمود بلکه بایستی با تعامل درست با این پدیده نوظهور مواجه شده تا از این طریق بتوان از الگو پذیری های متفاوت و آسیب های بنیادین بر نهاد خانواده که در صورت جدی نگرفتن آن منجر به طلاق بین زوجین می گردد جلوگیری نمود. راه مقابله با آسیب های ناشی از شبکه های اجتماعی و ممانعت از شکل گیری تضاد الگوها و ارزش های سنتی و مدرن بین زوجین آن است که خانواده ها خود به شناخت دقیق الگوها و ارزش های مهم موجود بپردازند و نحوه درست استفاده کردن از شبکه های اجتماعی را به فرزندان و جوانان خود بیاموزند و با توجه به نفوذ قابل توجه نهاد خانواده در انتقال هنجارها و ارزش ها و با استفاده از سبک انتقالی درونی سازی، متقاعد کردن و به صورت ملایم، چنین سبکی را در انتقال الگوهای مورد نظرشان مد نظر داشته باشند.

منابع:

1- آوار اپلیکیشن بر سر خانواده ایرانی. (21 مرداد 1393). جوان. شماره 1435. صفحه 8

2- آینده بان. (1393). گزارش آینده پژوهی ایران 1393. http:// www.ayandehban.ir تاریخ دسترسی 21/3/93

3- اسلامی، مروارید. (1392). بررسی شبکه های اجتماعی و تاثیرات آن ها بر ابعاد مختلف زندگی.  تاریخ دسترسی: 14/4/93http:// nopadid.mcls.gov.ir/Maghalat/1/اسلامی.pdf

4- بارانی، امیر. (1391). شبکه های اجتماعی یا شبکه هویت های جعلی. http:// jangandisheha.blogfa.com/posts/35   تاریخ دسترسی: 8/3/1393

5- پیام نو، گروه اجتماعی. (1392). آیا 38 میلیون ایرانی در شبکه های اجتماعی فعال هستند؟. http:// payameno.com/detail= 18013تاریخ دسترسی: 12/5/93

6- جوادی، علی محمد، جوادی، مریم. (1390). گرایش به طلاق و عوامل مؤثر بر آن در بین مراجعه کنندگان به دادگاه های خانواده در شهرستان ایوان غرب و گیلان غرب. مجموعه مقالات دومین همایش ملی آسیب های اجتماعی ایران دانکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران. انجمن جامعه شناسی ایران.

7- ریاحی، محمد اسماعیل و دیگران. (1386). تحلیل جامعه شناختی میزان گرایش به طلاق(مطالعه موردی شهرستان کرمانشاه). پژوهش زنان. شماره 19. صص 140-109.

8- مهدوی،طهورا. (1390). نگاهی به تاثیرات شبکه های اجتماعی(FaceBook). http:// irank.ir/forums/ 108تاریخ دسترسی: 8/2/1393

9- نعیمی، محمدرضا. (1386). تاثیر تعامل خانواده و ماهواره در بروز پدیده طلاق(مطالعه موردی شهرستان گرگان). http:// fa.journals.sid.ir/ viewpaper.aspx?ID=145959تاریخ دسترسی: 18/4/93

10- هنریان، مسعود، یونسی، جلال. (1390). بررسی علل طلاق در دادگاه های خانواده تهران. فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی. سال اول. شماره سوم

11- Chan Hsin Chelen, S.& sarif Mustaffa. M.(2008). DIVORCE IN MALAYSIA. Faculty of Education, University Technology Malaysia. 81310. Skudai, johor. P26

12- The Ultimate of Facebook. SocialMedia Today, February 21, 2013, Retrieved Janurary 05, 2014

[1]m.hasanvand@tbs.ir

[2]- social network

3FaceBook

[4]- Ghyyur

[5]- Samuel chan Hsin chlen

[6]- Mohamed Mustaffa

[7]- Cronbachs Alpha