تحلیل دقیق و فنی متن جمع بندی مذاکرات 22 ماهه نیاز به تدقیق و زمان بیشتری دارد اما مروری کوتاه بر متن برجام این برداشت کلی را ایجاد می کند که علی رغم وجود نقاط ابهام و ضعف، مذاکرات به پایانی خوش برای ایران رسیده است پایانی که اگر آن را با سال های آغازین حرکت هسته ای ایران مقایسه کنیم، باید به صراحت تاکید کنیم که کمتر کسی می توانست آن روزها چنین نتیجه ای را حتی در ذهنش تصور کند. با ذکر این موضع گیری کلی و وعده ارائه دلایل این ادعا در مجالی دیگر به اختصار نکاتی برای توجه بیشتر ارائه می شود:

1٫ باید توجه کرد که بر اساس متن برجام، از نظر حقوقی آنچه به دست آمده فقط جمع بندی مذاکرات است و تا تبدیل شدن به توافق هنوز زمان زیاد و مسیر پرفراز و نشیبی وجود دارد و در صورت طی شدن این مسیر نیز تا اجرایی شدن آن باز هم باید منتظر گذر چند ماه ماند (بر اساس برخی نقل قول ها از4تا 9 ماه هم مطرح است)

2٫ سخنان اوباما به خوبی نشان می داد که دغدغه او برای همراهی کنگره با تصمیمی که گرفته ، بسیار جدی است. روشن است که جمهوری خواه ها سنگ های زیادی سر راه دولت اوباما خواهند انداخت اما این نکته را باید مورد توجه قرار داد که ضمانت اجرایی شدن جمع بندی صورت گرفته، بر پایه وتوی مصوبات کنگره با اکثریت جمهوری خواه استوار است. بر این باورم که نباید احتمال همراهی بخشی از دموکرات های نزدیک به لابی اسرائیل را با جمهوری خواه ها در کنگره کم دانست که در این صورت احتمال این که اوباما نتواند از وتوی خود استفاده کند را باید جدی تلقی کرد.

3٫ حتی بعد از این که اوباما از پس مشکلات کنگره برآید، باید همچنان مراقب بود که حاکمیت آمریکا در طول اجرای توافق مشکلات متعددی برای اجرایی شدن این توافق ایجاد نکند. اگر رئیس جمهور بعدی آمریکا طبق روال معمول انتخاب شود، جمهوری خواه خواهد بود که در این صورت با توجه به تصریح نامزدهای این حزب علیه توافق هسته ای با ایران، باید منتظر بدعهدی های دولت آمریکا بود.

4٫ خوشحالی از چنین نتیجه ای از دو منظر نه تنها طبیعی که حتی ضروری است هم به این دلیل که تحریم های ظالمانه علیه مردم ایران بر طرف خواهد شد و هم این که با شکست آمریکا در برابر اراده مردم ایران، عزت ملی مردم اوج می گیرد اما دولت نباید سطح انتظارات مردم را در حل مشکلات اقتصادی بالا ببرد و نباید چندان منتظر اتفاقات مهم و سریعی در اقتصاد کشور بود. ریشه مشکلات اقتصادی کشور در تحریم ها نبود که اکنون با رفع آنها اتفاقات اساسی بیفتد.

5٫ همان طور که آقای ظریف هم تاکید داشتند دستاوردهای به دست آمده در مذاکرات نتیجه عوامل متعددی است.

الف- توان دفاعی بازدارنده ما اگر تقویت نشده بود امروز دولت آمریکا به تمام گزینه های روی میزش واقعا فکر می کرد و آن را فقط در لفظ تکرار نمی کرد و مجبور نبود به میز مذاکره ای منطقی برگردد.

ب- اگر ما به پیشرفت های هسته ای عظیم امروز چه در تنوع توان هسته ای و چه ظرفیت آن نرسیده بودیم، نه امتیازی برای چانه زنی داشتیم نه دشمن مجبور می شد برای جلوگیری از امتیاز بیشتر در آینده میز مذاکره را انتخاب کند.

ج- به اعتراف دوست و دشمن قدرت منطقه ای ایران، مهم ترین دلیلی است که 6 کشور بزرگ دنیا مجبور به پذیرش ایران قوی شده اند. اگر به جای استقامت بر سر رویکرد استکبارستیزی به رویکرد «نه غزه نه لبنان…» تن می دادیم امروز شاهد نشستن وزیر خارجه کشورمان در مقابل وزیر خارجه 6 قدرت دنیا نبودیم و در حال تمنای بی نتیجه برای حقوق و منافع خود بودیم.

د- و بدون شک توانایی دیپلمات های ما در پیدا کردن راه حل های فنی و مذاکرات خلاقانه، با وجود نقدهای وارده بخشی از دلایل توفیقات به دست آمده است گرچه بی تردید تمام 10سال مذاکره 3 دوره روحانی، لاریجانی و جلیلی پیش از این نیز با فراز و نشیب های خود بخشی از دیپلماسی هسته ای ما بوده است.

6٫ بی تردید تیم هسته ای مخصوصا آقایان دکتر ظریف و عراقچی نقش تاریخی در این نتیجه دارند و می توان نقش آن ها را به مهاجمان فوتبال تشبیه کرد روشن است که اگر در یک تیم فوتبال دروازه بان، دفاع و هافبک های تدافعی و تهاجمی خوب بازی نکنند و نتوانند خط حمله را تغذیه مناسب کنند، بزرگترین مهاجم دنیا هم نمی تواند نتیجه یک بازی را به نفع تیم رقم بزند اما نباید این واقعیت را نادیده گرفت که اگر همه تیم بهترین بازی را ارائه دهند اما مهاجم در زدن ضربه آخر مهارت نداشته باشد، باز هم نتیجه ای در خور به دست نخواهد آمد. تیم هسته ای دوازده سال قبل که پای میز مذاکره نشسته بود، آورده ای نداشت که بتواند ضربه آخر را بزند اما این بار با توجه به تغذیه ای که توسط دیگر اجزای نظام و مردم شد، نشان داد که در زدن ضربه آخر از مهارت، خلاقیت و توان کم نظیری برخوردار است. مردم ایران افتخار می کنند به داشتن چنین فرزندانی و به آن ها دست مریزاد می گویند.

7٫ خدا را شکر که این مذاکرات به جمع بندی در مجموع مقبولی رسید و مطابق منافع ملی ایران شد اما حتی اگر مذاکرات به شکست می انجامید یا در ادامه مسیر در اختلافات داخلی آمریکا دچار چالش شود یا با بدعهدی های آمریکا روبرو شود، بازهم می توان مدعی شد دنیا یک مسئله را پذیرفته است؛ پذیرش ایران هسته ای به عنوان قدرتی نوظهور در نظام جهانی. همیشه پس از مذاکرات بزرگ بوده است که قدرت های جدید جهانی وارد عرصه شده اند و این همان پیچ تاریخی است که رهبر انقلاب از آن نام برده اند. آری انقلاب اسلامی ایران با اتکا به حمایت و همراهی مردم ایران، با پافشاری بر اصول و مبانی گفتمان امام (ره) به عنوان معمار انقلاب، از گردنه های اصلی این پیچ تاریخی گذر کرده است. ایران مسیر رسیدن به جایگاهی که در خور عظمت مردم و تاریخ ایران است را به سرعت طی می کند و ان شاءا… به فضل الهی اگر با همین سرعت پیش برود و مخصوصا اگر ساختار اقتصادی خود را اصلاح کند، چندی نخواهد گذشت که خواهد توانست از بزرگترین قدرت منطقه ای در مهم ترین منطقه دنیا، به یکی از قدرت های اصلی جهانی تبدیل شود./م

فارس