نويسنده: باقر عبدالرضایی
چکیده
در بستر مکتب سمت و سوی اندیشه های سیاسی مشخص می شود و چنانچه تحولات اجتماعی بتوانند در عینیت بخشی به ایده های سیاسی موثر واقع شوند نظام های حکومتی بوجود می آیند ، نظام های سیاسی علاوه بر اعمال قدرت ، بستر اندیشه های کارگزارن تغییر هستند ، از این نظر مکتب معرف ایده های سیاسی است . بررسی ها نشان می دهد که یکی از شالوده های اساسی مکتب حضرت امام خمینی (ره) ، بیداری مسلمان ها ست ، این موضوع باعث نضج اندیشه حکومت اسلامی گردید و بر پایه آن نظام سیاسی شکل گرفت و لذا تفوق آن بر سایر نظام های حکومتی از همین جهت است . بین انقلاب اسلامی و ملت های مسلما ن رابطه منطقی و معنا داری وجود دارد ، مشارکت سیاسی مردم درصحنه های دفاع از نظام سیاسی مورد نظر خود و تلاش برای استحکام آن و نیز واگرایی دولت ها و ملت ها در موضعگیری های سیاسی و لحاظ آموزه های عقیدتی در نهضت های اسلامی مبین این موضوع است .
از سوی دیگر ارتقا موقعیت سیاسی مسلمان ها ، تشکیلاتی شدن ،تقابل سیاسی با دولت های غیر همسو ، تاثیر پذیری تحولات از آموز های اسلامی و اعتماد به نفس دینی از جمله مولفه های الگو ساز مکتب حضرت امام خمینی (ره ) در بیداری اسلامی است .
واژگان : مکتب ، بیداری اسلامی ، نهضت
بیداری اسلامی چیست؟
بیداری اسلامی انقلاب جمعی مسلمانان با تکیه بر آموزه های اسلامی و تاثیر پذیری از مکتب امام خمینی (ره ) برای استقلال سیاسی و تشکیل حکومت اسلامی و لحاظ جنبه های معنوی در زندگی و حیات ملت های مسلمان است .
این مفهوم از واژه های سیاسی است که به موجب ایجاد موج اسلام خواهی در کشور های اسلامی و به خصوص در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا و به تاثیر از مولفه های الگو ساز انقلاب اسلامی وارد ادبیات سیاسی شده است ، فحوای این موضوع در ضمن انقلاب مردم مصر و به طرز بسیار مشهودی در خطبه های نماز جمعه تهران در نیمه بهمن ماه سال 1389 ، از سوی حضرت امام خامنه ای "مدظله العالی" و با هدف الگو گیری مردم این کشور از تجربیات انقلاب اسلامی مطرح گردید ،
منظور از بیداری اسلامی شناخت مبانی نظام اسلامی به صورت منطقی و استدلالی و احساس هویت اسلامی در میان توده های مسلمان است که به برکت انقلاب و مکتب حضرت امام خمینی (ره ) بوجود آمده است . ودر جهت استقلال سیاسی پیش می رود. و اولین موج آن در سال 1979در ایران شکل گرفت.
بیداری اسلامی عبارت است از ترک انفعال و رجعت به آموزه های اصیل شریعت اسلامی که روحیه شجاعت ، عزت مندی ، مقاومت و ظلم ستیزی را به کالبد مستضعفین جامعه تزریق می کند .(اصغر افتخاری:1391)
هدف از بیداری اسلامی
پژوهش ها نشان می دهد که ؛ سمت وسوی نهضت انقلاب اسلامی خاص جغرافیای سیاسی ایران نیست ، امام خمینی (ره) در صدد تشکیل امت واحد جهانی با ایجاد پشتوانه سرمایه اجتماعی کشورهای اسلامی و ترویج آن به سایر نقاط جهان بود ه اند و غایت این منظور در آرا و اندیشه سیاسی اشان سعادت و کمال بشر است و برای تحقق این منظور از همه قابلیت ها بهره برده و روشن است که برای رسیدن به این مقصود ، مبنای فرهنگی داشته ، و می فرماید:
" نهضت ایران مخصوص به خودش نبوده و نیست ، برای اینکه اسلام اختصاص به طایفه خاصی ندارد ، ما که نهضت کردیم برای جمهوری اسلامی بوده است ، نهضت برای اسلام نمی تواند محصور به یک کشور باشد و حتی به تمام کشور های اسلامی !(پیام به زائران بیت ا.. الحرام آبان 1358)
هدف از بیداری اسلامی استقرار حاکمیت دینی است و اقدام برای تغییر وضع موجود غیر آن برای رسیدن به مطلوب اسلامی است .
بررسیهای سیاسی نشان دهنده آن است ، که از جمله هدف بیداری اسلامی اتحاد و همبستگی مسلمانها و تفوق بر سلطه گران و احیا احکام دینی و تشکیل حکومت اسلامی از جمله اهداف استراتژیک امام خمینی (ره) در ایجاد ام القرای اسلامی و پیروی ملل ستمدیده و تحت سلطه از انقلاب اسلامی است . غیرت ، عزت و مقاومت در الگوی گیری از این مکتب برای عظمت از دست رفته مسلمانها مشهود است .
از نظر امام خمینی (ره) نهضت هایی آزادی بخش هستند ، که برای رهایی از چنگال ظالمان و کشورهای استکباری و نظام های وابسته مبارزه کنند و در این جهت اصل مبارزه با ظلم است . انقلاب اسلامی همواره پشتیبان و هوادار نهضت های رهایی بخش بوده و به منظور آزادی و زندگی انسانی در ظل تعالیم اسلامی، بخش قابل توجهی از وظایف نظام اسلامی و مکتب امام و هدف آن بوده است
پژوهش ها نشان دهنده آن است که از جمله اهداف مکتب امام خمینی (ره)، هویت انسانی است ، که ارزشمند و دارای کرامت و کارساز است ، و این ارزشمندی و کرامت داشتن، مبین نقش مسلمان ها در اداره امور جامعه و حق تعیین سرنوشت برای ایجاد یک مدینه ایده آل اسلامی یا به اصطلاح "مردم سالاری دینی " است که آرا مردم در شکل گیری سرنوشت اشان نقش اساسی ایفا کند و مردم با رای خود ، با اراده خود با خواست خود و با ایمان خود راه را انتخاب می کنند .
بیداری اسلامی و نخبگان مسلمان
بیداری اسلامی دارای لایه های مختلفی است ، همان گونه که نهضت امام خمینی (ره) افقی است و همه جریان ها و گروه های سیاسی را در بر می گیرد و برخلاف تحولات در سایر نظام های سیاسی که به یک گروه "الیت " محدود می شود . و با توده مردم بی ارتباط است . اما این نهضت داری تمی فراگیر و همه جانبه نگر است و در همین حال جمعی از برگزیدگان کشورهای اسلامی پیوسته مبلغ آموزه های مکتب امام (ره) بوده اند ، و بیداری اسلامی نیز متاثر از این موضوع است ، بر اساس آمارگیری که به تازگی در کشور عراق صورت گرفته است ، 76 در صد از این جامعه آماری که از نخبگان عراق تشکیل می شوند انقلاب اسلامی را در رهبری بسیج مردمی برای آزاد سازی شهرهای عراق با اهمیت دانسته و برهمگرایی و استناد به آن تاکید کرده اند . و فحوای این موضوع به طرز بسیار مشهودی در آرا و اندیشه های سیاسی پژوهشگران مسلمان مشهود است، دکتر ابراهیم الدسوغی دانشمند شرق شناس مصری و استاد دانشگاه می نویسد:
"به هیچ وجه نمی توان تاثیر عظیم این انقلاب را بر ملل شرق و به طور اعم ملل اسلامی به طور اخص نادیده گرفت "
این انقلاب تنها انقلاب در جهان معاصر است که براساس یک ایدئولوژی اسلامی پایه گذاری شده است و در راس آن رهبری امام خمینی ]ره[ قرار داشت ."(کنگره بین الملی امام خمینی )
بیداری اسلامی از منظر امام خامنه ای" مدظله العالی"
در مکتب سیاسی امام خمینی (ره)معنویت از سیاست جدا نیست ، مقام معظم رهبری در خصوص مکتب امام خمینی(ره) و نقش آن در بیداری اسلامی می فرماید :
یک نفر یک تنه وارد میدان شد ، با جذبه های عظیمی که خدای متعال به برکت خصوصیت ذاتی و اکتسابی در او قرار داده بود ، دلها را مجذوب خود کرد ، دست ها و پاها را به حرکت وادار کرد ، مغزها را به اندیشدن انداخت و این حرکت عظیم را در این جا و نهضت عظیم جهانی و بیداری اسلامی را در دنیا به وجود آورد!
باش تا صبح دولتت بدمد کاین هنوز از نتایج سحر است
بعد از این راه امام و حرکت امام و مکتب امام و تفکر امام در دنیا نقش ها خواهد آفرید و نسل ها آن را آزمایش خواهند کرد ، انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی قدس ا... نفس الزکیه احیاگر اسلام ناب محمدی (ص) و سر آغاز تحولات عمیق و سریع در جهان و مبشر سقوط و اضمحلال قدرتها و امپراطوری های بزرگ شد." ( بیانات در تاریخ 9/7/78)
آیت ا.. خامنه ای در این باره معتقد است : شاخص عمده در حرکت مردمی این کشورها سه چیز است : یکی اسلامی بودن ، ضد آمریکایی و صهیونیستی بودن و یکی مردمی بودن " و این شاخصه ها در همه این کشورها مشترک است .
در مکتب سیاسی امام ، مردم سالاری از متن دین برخواسته است ، از" امرهم شورا بینهم "برخاسته است ؛ از" هوالذی ایدک بنصره و بالمومنین" بر خاسته است ما این را از کسی وام نگرفته ایم (بیانات 14/3/1385)
عنصر مهم و قابل توجه در این رابطه ، احیای اعتماد به نفس ملی و از دست رفته ملت های مسلمان در منطقه است که اکنون قدرت مقابله با سیاست های آمریکا و دیگر قدرت های بزرگ را در خود احساس میکند و هر اقدام موفقیت آمیزی که در موج نو بیداری اسلامی علیه منافع قدرت ها بزرگ و به سود مردم منطقه برداشته می شود ، آنرا تقویت می کند . آیت ا.. خامنه ای با هدف ایجاد اعتماد به نفس اسلامی و تقویت اراده سرمایه اجتماعی بیداری و نیز تضعبف تقابل نظام سلطه با حرکت اسلامی مردم برای استقلال و تعیین سرنوشت خود می فرماید :
"به مانورهای سیاسی و مذورانه آمریکا و غرب ، اعتماد نکنید ، آنها تا چند روز پیش از رژیم های فاسد پشتیبانی می کردند ، اکنون که از نگهداشتن آن نا امید شده اند دم از حق ملت ها می زنند ، آنها با این پوشش تلاش می کنند مهره های خود را بار دیگر بر شما مسلط کنند . این توهین به شعور ملت هاست ، آن راتحمل نکنید و جز به استقرار یک نظام کاملا مستقل و مردمی و مومن به اسلام رضایت ندهید ( بخشی از خطبه های عربی آیت ا.. خامنه ای " مدظله العالی " در تاریخ 15/11/89
تمدن غرب و بیداری اسلامی
ملت های مسلمان در عین حال که بعضی از دستاورد های تمدن غرب را دیده اند و از آن بهره مند شده اند، اما در عین حال آنرا طرد و لعن می کنند، این راهی که تمدن غرب در پیش گرفته است بسوی نابودی می رود، و می خواستند مارا هم به سوی آن بکشانند و حتی گروهی معترض بودند که چرا ما هم از آن راه نمی رویم . یکی از رازهای فساد اخلاقی و تباهی های اجتماعی و آفات سیاسی امروز غرب است و تجربه نشان داده که چاره اش نظام سیاسی لیبرال دموکراسی غرب و نظام های دیگر هم نیست ، بلکه باید یک بیداری دینی بوجود بیاید که در کشور اسلامی ایران پدید آمده و باید به اصول انسانی در پرتو خدا باوری بازگشت و معنویات را به جای مادیات قرار داد. ومکتب امام حاوی این مفاهیم است و در پرتو بیداری اسلامی شکل گرفته است.
مکتب امام خمینی(ره) این باور و اعتماد به نفس را بوجود آورده که می توان بر علیه نظام سلطه پیکار کرد و بر آن غالب شد ،چنانکه جنگ های 33 روز و 22 .....روزه موید این نظر است .جوانان مسلمان دریافته اند که آرمان های مذهبی و پیکارهای سیاسی علیه نفوذ غرب تنها راه نجات از وابستگی و استعمار نو است واین فراهم نمی شود مگر با تمسک جستن به این راه ی که امام عظیم الشان، پیش پای ملت های مسلمان گذاشته است.
امام خمینی (ره ) از اندیشه هایی سخن به میان آورده که ترویج آموزه های مذهبی و سیاسی و فرهنگی و اخلاقی و به شیوهای ساده و عمیق برای رستگاری ملت ها ی مسلمان است و جز دین و خدا باوری و توسل به معنویت چاره ای ندارند و این مبنایی مهم در بیداری این مردمان است هر چند که نظام سلطه در
صدد تقابل و حذف آن و هدایت در مسیری منافع رژیم غاصب صهیونیستی برآمده است .
برآوره های سیاسی نشان دهنده آن است که نظام سلطه با خوی استعمار گری خویش ، گروه های سلفی و تکفیری را با همین منظور سازماندهی و با حمایت همه جانبه از آنها از یک طرف می کوشد بیداری اسلامی را محدود و از سوی دیگر اسلام هراسی را به عنوان مطلوب مورد نظر خویش و باهدف جلوگیری ازورود موج اسلام خواهی و خیزش بیداری به جغرافیای سیاسی غرب تبلیغ می نماید .
آنچه که امروز تحت عنوان ، " دلارهای آمریکا علیه مبانی دینی " در منطقه غرب آسیا در جریان است و به موجب آن مسلمان و فرزندان آنها در خانه خویش به شهادت می رسند و یا آواره بیابان شده و به دنبال ملجا و پناهگاهی برای حفظ حیثیت و ناموس خود ، به کشورهای غربی پناه می برند بر پایه همین نگر گاه سیاسی قابل تحلیل است .
گروه های تکفیری و بیداری اسلامی
ما دید ه ایم که ملت ها فرهنگ دینی مار ا دوست می دارند ،و از آن مدد می جویند ، این وضع احساس مارا نوازش می دهد، اسلام در جهان به اندازه کافی محبوب هست ، اما این تروریسم وحشیانه ای که مسلمان ها را مورد حمله قرار می دهد و می کوشد که آنرا درهم شکند ، تروریست تکفیری و مورد حمایت کشورهای محور سلطه است ، آنان از موج بیداری اسلامی در هراسند و لذا یکی از شکل های خشونت مدرن رخ داده و سر و صدای بپا کرده است . این اصل ترویج شده که به هیچ چیز نباید احترام گذاشت ، این پدیده اهریمنی و تبهکار داعش (دلارهای آمریکا علیه اسلام) هیچ جایی در بین فرهنگ دینی نداشته و زائد بر آن است ،نظام سلطه همواره بر ضد هر گونه وحدت و یگانگی مسلمان ها بوده است و خود را در برابر این پویایی دلیرانه فکر اسلامی می بینند و در صدد ایجاد مانع و انحراف در مسیر آگاهی مردم برآمده و به شیوه های مختلف می کوشد موج بیداری بوجود آمده را مهار و منافع خود را نجات دهد ، اما این اندیشه رو به آسمان دارد و غایت آن پیروزی است.
جهاد و شهادت
مکتب امام ، مدرسه وفا و فداکاری و از خود گذشتگی و همت بلند است مدرسه راستی و امانت و شهادت است ، سایر نظام های سیاسی دارای چنین زمینه ای نیستند، دفاع مقدس برگرفته ازآموزه های چنین مکتبی بود که منجر به خلق آن حماسه شد و امروز بیداری اسلامی در ادامه مسیر خود و در پاره ای موارد همان مسیر دفاع مکتبی را میرود. "دفاع وطنی " در این مکتب روحیه جوانمردی وانصاف ودادوری که دارند می کوشند از جور و ستم ها و بی عدالتی ها بکاهند مکتب امام این چنین روحیات جوانمردنه را پرورش داد .و انسان ها را به سوی دلیری و شهامت و غیرت و همت بلند کشاند ، شهادت سردار ارزشمند حاج حسین همدانی و جمع دیگری از همرزمان ایشان در حین انجام عملیات مستشاری ، بهترین درس دلیری و شهامت و جرات و همت است که فحوای آن مکتب امام می باشد،اینان هنرمندان راستینی هستند که با نیروی ایمان و اراده الهی ثبات و پشتکار و حوصله سرشار، به آن درجه از کمال رسید ه اند که بیم و ترس از یادشان رفته است . این تم در نسیم بیداری اسلامی پویایی ایجاد نموده است ، به تعبیر مقام معظم رهبری "استعمارگران دیروز و مستکبران امروز که با سیاست های مکارانه خود می خواستند جوامع اسلامی را در تعارض دایمی میان جمود وتحجر از سویی و خودباختگی و التقاط گری از سوی دیگر سر گردان کنند اکنون که از نگهداشتن آن نا امید شده اند دم از حق ملت ها می زنند.."(بیانات 2/7/82)
نتیجه :
آنچه از تحلیل این موارد به دست می آید موید این نظر است که ، در مکتب سیاسی امام خمینی (ره) رجوع به مردم و در نظر گرفتن خواست واقعی آنها در تعیین حاکمان و تحقق اهداف جامعه نوعی اصالت و ارزش ذاتی دارد که از ریشه های دینی برخوردار است .
در واقع امام خمینی (ره) با احیای کرامت انسانی و هویت اسلامی ، توانست قدرت مردم را در راستای پیروزی انقلاب و برآمدن ساختاری نو در نظام سیاسی سازمان دهی و رهبری نماید ، در این نظام مردم حق تعیین سرنوشت سیاسی خویش را دارا هستند و این تکیه به مردم و رای آنها نیز بر گرفته از متن دین و آموزه های آن است.
بررسی ها نشان می دهد ، هیچ مکتب ایدئولوژیکی به مانند اسلام پیروان خود را به صلابت ، کسب قدرت و ایستادگی در برابر مهاجمان فرا نمی خواند و از این حیث گفتمان اسلامی با داشتن مفاهیمی چون جهاد ، شهادت ، استکبار ستیزی ، نفی سبیل ، مسجد ، برائت از مشرکین و امثالهم نمونه های منحصر به فرد محسوب می شود به همین خاطر است که بسیاری از متفکران غربی بیداری اسلامی را جدی ترین مانع بر سر راه تفوق جهانی لیبرالیسم غرب می پندارند.
مطالعات نشان می دهد که ، نظام سلطه با تم عملیات روانی ، بیداری ضد امپریالیستی را تروریسم و برد جهانی آنرا تروریسم بین المللی و ماموران اطلاعاتی غرب در کشورهای مسلمان را شهروند و نبود سیاست مطلوب و موافق نظر آنها در کشور های اسلامی را خلاء و عدم وابستگی نظامی به آنها را هرج ومرج و آنارشیسم سیاسی ، گذاشته اند. و البته در این جهت همیشه با شکست مواجه شد ه اند .
در شرایط کنونی ، بیداری اسلامی اقتضا می کند که پژوهش های جدیدی شکل گیرد .همگرایی سیاسی بین آحاد مسلمان ها به وجود بیاید و به طرز مشهودی جنبه های مختلف این موضوع تبلیغ گردد و اعتماد به نفس داشته باشیم ، ما باید خود را بشکنیم و با سیل خروشان ملت ایران و بلکه ملت های مسلمان در دفاع از آرمان های انقلاب اسلامی و فرامین امام خامنه ای" مدظله العالی "همراه باشیم ، به روی زمین است چنان که قرآن وعده فرموده است :
"ونریدو ان نمن علی الذین استضعفو ا فی الارض نجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین"
ما می خواهیم بر مستضعفان زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم
منابع:
1- قرآن کریم
2- افتخاری ، اصغر، بیداری اسلامی، چ اول ، انتشارات ؛زلال کوثر(تهران:1391)
3- محمدی منوچهر،بازتاب جهانی انقلاب اسلامی ،چ سوم ،انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی (تهران :1387)
4- مجله علمی تخصصی معرفت ،ویژه علوم سیاسی ، سال یازدهم/ شماره چهارم ، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) ، قم : 1381
5- مجموعه مقالات اولین کنگره بین الملی امام خمینی (ره) و فرهنگ عاشورا /دفتر اول ،موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) : (تهران 1376)

 توليدي